Тилимиз тарихи – қадриятлар тарихи

Мақолада ўзбек адабий тилининг қариндошликни ифодаловчи терминларга бойлиги, тилдаги луғавий бирликларнинг келиб чиқиши, «келин» лексемасининг ясалиш тарихи, «тоға» лексемасининг асли ясама эканлиги, «тай» сўзининг қариндошликни билдириши, «оға» лексемасининг маънолари, лексемаларнинг этимологияси, этимологик луғатлар тузишнинг аҳамияти ва тил тарихини билишнинг миллат тарихини билиш эканлиги ҳақида сўз юритилади.

Asosiy mavzular

Қариндошлик терминларининг бойлиги: Ўзбек адабий тилининг шева ва диалектлари қариндошликни ифодаловчи терминларга бойлиги билан бошқа туркий тиллардан ажралиб туради.
Лексемаларнинг келиб чиқиши: Тилдаги луғавий бирликларнинг келиб чиқишини аниқлаш тилшунослик фани олдида турган долзарб вазифалардандир.
"Келин" лексемасининг ясалиши: "Келин" лексемаси ясама бўлиб, «кел» феълига ин ясовчи қўшимчаси қўшилишидан ҳосил бўлган. В.Ҳ.Радлов ва П.Мелиоранскийлар «келин» лексемаси «кел» феълига -ин сўз ясовчи қўшимчасини қўшиш орқали ясалганлигини таъкидлайдилар.
"Тоға" лексемасининг келиб чиқиши: "Тоға" лексемаси асли ясама бўлиб, тай + оға сўзларининг бирикувидан ҳосил бўлган. Туркий тиллар тарихи бўйича тадқиқотлар олиб борган тилшунос Л.Потанов ҳозирги олтой тилида «тай» сўзи она томондан қариндошликни билдирувчи сўз эканлигини таъкидлайди.
"Оға" лексемасининг маънолари: "Ўзбек тилининг изоҳли луғати»да ака ва оға лексемаларига бир хил изоҳ берилганлигини ўқиймиз: 1. Бир ота-онадан туғилган катта ўғил (укаларига нисбатан). 2. Ўзидан катта эр кишига мурожаатда ёки унга ҳурмат юзасидан ишлатилади.
Этимологик тадқиқотларнинг аҳамияти: Бундай тадқиқот натижалари тил системаси ва структурасидаги турли жараёнларни ҳамда лексемаларнинг этимологик маъноларини аниқлашда, этимологик луғатлар тузишда аҳамиятлидир. Қолаверса, тил тарихини билиш миллат тарихини билиш эканлигини унутмаслигимиз керак.