Karlarda og’zaki nutqni o’stirish jarayonini rejalashtirish va tashkil etish shakllari
Ushbu kitob kar bolalarga nutqni o'rgatish metodikasiga bag'ishlangan bo'lib, unda kar bolalarning nutqini rivojlantirishning turli usullari, jumladan, talaffuz malakalarini shakllantirish, nutqiy nafas ustida ishlash, ovoz ustida ishlash, mantikiy urg'u va orfoepiya kabi masalalar ko'rib chiqiladi. Kitobda har bir usulning nazariy asoslari va amaliy mashqlar bilan boyitilgan.
Asosiy mavzular
- Talaffuz malakalarini shakllantirish: Kar bolalarda talaffuz malakalarini shakllantirishda taqlid, mexanik va aralash usullar qo'llaniladi. Taqlid usuli eshitish qoldig'i va saqlangan analizatorlar orqali o'qituvchini takrorlashga asoslangan. Mexanik usulda nutq organlariga mexanik ta'sir ko'rsatiladi. Aralash usul esa ikkala usulning kombinatsiyasidir.
- Nutqiy nafas ustida ishlash: Kar bolalarda nutqiy nafasni rivojlantirish uchun unli tovushlar, sonor va qorishiq bo'lmagan undoshlar, bo'g'inlar, so'zlar va jumlalarni talaffuz qilish mashqlari qo'llaniladi. Nafas mashqlarini o'tkazishda bolaning individual xususiyatlari hisobga olinishi kerak. Universal nafas tipidan uzluksiz foydalanmaslik kerak.
- Ovoz ustida ishlash: Kar bolalarda ovoz ustida ishlash ovozni hosil qilish, kuchaytirish va to'g'ri talaffuz qilishga qaratilgan. Ovozni kuchaytirish uchun maxsus apparatlar ishlatiladi. Mashqlar davomida bolalarning tabiiy ovozini aniqlash va rivojlantirish muhimdir. Shuningdek, ovoz balandligi va tembr kamchiliklarini bartaraf etish usullari ko'rsatilgan.
- Mantikiy urg'u ustida ishlash: Karlarni talaffuzga o'rgatishda mantikiy urg'u muhim rol o'ynaydi. Surdopedagogning nutqi aniq va ravon bo'lishi, kar bolalar unga taklid qilishlari kerak. Ukituvchi mantikiy urg'uni to'g'ri talaffuz qilishga urinishi zarur.
- Orfoepiya ustida ishlash: Kar bolalarda orfoepiya - bu to'g'ri talaffuz ko'nikmalarini shakllantirishdir. O'zbek tilidagi ayrim so'zlarning talaffuzidagi xususiyatlar kar bolalar uchun qiyinchilik tug'diradi. Surdopedagog orfoepiya qoidalariga to'liq mos kelishi kerak.