Инглиз ва ўзбек тилларида негативлик категориясининг синтаксем тадқиқи

Ushbu kitob ingliz va oʻzbek tillarida negativlik kategoriyasini sintaktik jihatdan oʻrganishga bagʻishlangan. Unda negativ elementlar va ularning gapdagi oʻrni, boshqa komponentlar bilan aloqalari, hamda tillarning tipologik xususiyatlari tahlil qilinadi. Tadqiqotda negativlikni ifodalash usullari, grammatik qurilishdagi oʻziga xosliklar va ularning qiyosiy jihatlari koʻrib chiqiladi.

Asosiy mavzular

Negativlik kategoriyasining mohiyati: Negativlik kategoriyasining tilshunoslikdagi oʻrni va ahamiyati, uning turli nazariy yondashuvlar (falsafiy, mantiqiy, psixolingvistik) orqali tahlili. Rus, nemis, ingliz va o'zbek tillarida o'rganilganlik darajasi hamda asosiy tadqiqotlar haqida ma'lumot beriladi.
Qiyosiy-tipologik tahlil asoslari: Turli tillarni qiyosiy oʻrganishning nazariy asoslari, A. Meye, F.F. Fortunatov va boshqa olimlarning qiyosiy tilshunoslikka oid qarashlari. Negativlikni sintaktik sathda qiyosiy tahlil qilishning ahamiyati.
Ingliz tilida negativlik ifodalanishi: Ingliz tilida negativlikning tarixiy rivoji, sintaktik, leksik va affiksal vositalar orqali ifodalanishi, inkor yuklamalari, affikslar va boshqa negativ elementlar haqida ma'lumotlar.
O'zbek tilida negativlik ifodalanishi: O'zbek tilida negativlikning ifodalanish usullari, -ma affiksi, emas so'zi, inkor bog'lovchilar va boshqa vositalar orqali negativlikni ifodalash xususiyatlari.
Negativ komponentli gaplar tipologiyasi: Negativ elementli gaplarni komponentlarga ajratish, sintaktik aloqalarni aniqlash, differensial sintaktik belgilarni aniqlash, morfologik ifodalanish usullarini tahlil qilish.
Yadro predikativ vazifasidagi negativlik: Gap tarkibidagi yadro predikativ (NP2) o'rnida kelgan negativ elementlarning ingliz va o'zbek tillarida qiyosiy tahlili, yadro predikativ aloqaning xususiyatlari, yadro bo'lmagan tobe komponentlar bilan munosabatlari.
Negativ olmoshlarning gapdagi vazifasi: Negativ olmoshlarning (NP1 va NP2) vazifalarida kelishi, yadro bo'lmagan tobe komponent sifatida qatnashishi, turli sintaktik aloqalarda ishtirok etishi.
Negativ bog'lovchilar va affikslar: Negativ bog'lovchilar (neither...nor, na...na) ning gapdagi o'rni, negativ affikslarning (less, siz) so'z yasalishidagi roli va gap tuzilishidagi ahamiyati.
Negativ sinteksmalar tipologiyasi: Negativ sinteksmalarni yadro predikativ va yadro bolmagan pozitsiyalardagi ifodalanishini, ularning komponent model asosida tahlilini ko'rib chiqadi.