Моделирование переноса загрязняющих веществ в пограничном слое атмосферы (на примере ахангаранской долины с учетом мезоэффектов)
Dissertatsiya ishi atmosfera chegaraviy qatlamida ifloslantiruvchi moddalarning ko'chishini modellashtirishga bag'ishlangan bo'lib, bunda mezofektlar hisobga olingan. Tadqiqot O'zbekistonning sanoatlashgan hududi bo'lgan Ohangaron vodiysida olib borilgan. Ishda sinoptik va meteorologik sharoitlarning ifloslantiruvchi moddalarning tarqalishiga ta'siri o'rganilgan, monitoring, tashxis va prognozlash bo'yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan. Gidrodinamik model va empirik ma'lumotlar asosida ifloslanish darajasi baholangan.
Asosiy mavzular
- Atmosfera ifloslanishi: Atmosfera havosining ifloslanishi mintaqadagi ekologik muammolarning asosiy omili sifatida ko'riladi. Sanoat korxonalari tomonidan chiqariladigan zararli moddalar havo havzasining sifatini yomonlashtiradi.
- Ohangaron vodiysi: Ohangaron vodiysi O'zbekistonning sanoatlashgan hududi bo'lib, bu yerda rangli metallurgiya, kimyo va qurilish sanoati korxonalari joylashgan. Vodiydagi havo havzasi ifloslanish darajasi yuqori bo'lganligi sababli tadqiqot ob'ekti sifatida tanlangan.
- Mezoeffektlar: Mezoeffektlar, jumladan, tog'-vodiy sirkulyatsiyasi va fyen oqimi, ifloslantiruvchi moddalarning tarqalishiga ta'sir qiladi. Bu hodisalarni hisobga olish havo havzasining ifloslanishini modellashtirishda muhim ahamiyatga ega.
- Gidrodinamik model: Ifloslantiruvchi moddalarning tarqalishini modellashtirish uchun gidrodinamik model qo'llaniladi. Model vodi geografiyasi, meteorologik sharoitlar va ifloslanish manbalari kabi omillarni hisobga oladi.
- Monitoring va prognozlash: Atmosfera ifloslanishini monitoring qilish va prognozlash uchun tavsiyalar ishlab chiqilgan. Ushbu tavsiyalar havo havzasining holatini baholash va ifloslanish darajasini kamaytirish bo'yicha choralar ko'rishga qaratilgan.