Мелиорация ва ер тузиш
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi qishloq va suv xo'jaligi vazirligi tomonidan Samarqand qishloq xo'jalik institutida o'qitiladigan "Melioratsiya va yer tuzish" fani bo'yicha ma'ruzalar kursini o'z ichiga oladi. Kitobda melioratsiya fanining ahamiyati, suv resurslari, sug'orish tizimlari, sug'orish usullari, tuproq melioratsiyasi, yer tuzish va kadastr kabi mavzularga oid ma'lumotlar keltirilgan. Kitob talabalarga, o'qituvchilarga va qishloq xo'jaligi mutaxassislariga mo'ljallangan.
Asosiy mavzular
- Melioratsiya fanining xalq xo'jaligidagi ahamiyati: Melioratsiya fanining O'zbekistondagi qishloq xo'jaligi rivojidagi roli, melioratsiya sohasidagi islohotlar, bozor iqtisodiyotiga o'tish davrida melioratsiyaning o'zgarishi va melioratsiya turlari.
- Suv resurslari va manbalari: O'zbekiston va Markaziy Osiyo mamlakatlarining suv resurslari (yog'in, qor, muzliklar), daryo suvlari, yer osti suvlari, oqova chiqindi suvlar va ularning xususiyatlari, tuproqdagi suv shakllari, tuproqning suv-fizik xossalari.
- Sug'orish tarmoqlarining turlari va tarkibiy qismlari: Sug'orish tizimlari va tarmoqlari haqida tushuncha, sug'orish tizimlarining turlari, sug'orish tarmoqlari (doimiy va muvaqqat), kollektor-zovur tarmoqlari.
- Sug'orish tizimlarining foydali ish koeffitsiyenti va suv isrofgarchiligiga qarshi kurash tadbirlari: Xo'jaliklararo va xo'jalik ichki tarmoqlarining foydali ish koeffitsiyentlari va ularni oshirish yo'llari, sug'orish tarmoqlarida suv isrofgarchiligi va unga qarshi kurash.
- Sug'orish tizimlaridan foydalanish va suv o'lchash: Sug'orish tizimlaridan foydalanish tartiblari, xo'jaliklararo va xo'jalik ichki sug'orish tarmoqlarida suv o'lchash va taqsimlash tadbirlari.
- Sug'orish turlari va noo’suv davridagi sug'orishlar: Turli xil sug'orish usullari, shu jumladan, namiqtiruvchi, namlantiruvchi, sh'r yuvish va maxsus sug'orish usullari.
- Qishloq xo'jalik ekinlarini sug'orish rejimlari: Qishloq xo'jalik ekinlarini sug'orish rejimlariga ta'sir etuvchi omillar, mavsumiy sug'orish me'yorlari va suvga bo'lgan ehtiyoj, sug'orish me'yorlarini hisoblash.
- Qishloq xo'jalik ekinlarini sug'orish usullari va texnikasi: Qishloq xo'jalik ekinlarini sug'orish usullari (yer ustidan sug'orish, yomg'irlatib sug'orish, tomchilatib sug'orish) va ularning texnikasi.
- Tuproqning meliorativ holatiga tabiiy va irrigasiya xo'jalik sharoitlarining tasiri: Tabiiy va irrigatsiya-xo'jalik sharoitlarining tuproq meliorativ holatiga ta'siri, tuzlarning o'simliklarga ta'siri va qishloq xo'jalik ekinlarining tuz ta'siriga chidamliligi.
- Sizot suvlari rejimi, balansi va ularning kritik chuqurliklari: Sizot suvlari rejimi, balansi, ularning kritik chuqurliklari, sizot suvlari rejimiga ta'sir etuvchi omillar.
- Yer sho'rlanishi va botqoqlanishining oldini olish va qarshi kurashda qo'llaniladigan meliorativ tadbirlar: Yer sho'rlanishi va botqoqlanishining oldini olish, ularga qarshi qo'llaniladigan meliorativ tadbirlar, sho'rlangan yerlarni yuvish, sug'oriladigan yerlardagi zovurlar.
- Shўrxok va shўrxoksimon, shўrtob va shўrtobli hamda melioratsiya jihatdan og'ir tuproqlarni o'zlashtirish: Sho'rxok va sho'rxoksimon, sho'rtob va sho'rtobli tuproqlarni o'zlashtirish, tuproq eroziyasi va sel oqimi, ularning oldini olish va qarshi kurash choralari.
- Yer tuzish fanining paydo bo'lishi va rivojlanishi. Yer tuzish tushunchasi, mazmuni va vazifalari: Yer tuzish fanining rivojlanish tarixi, yer tuzish tushunchasi, uning vazifalari va ahamiyati.
- O'zbekistonning yer resurslari va ulardan foydalanish: O'zbekistonning yer resurslari, ulardan foydalanish, yer fondi toifalari.
- Yer tuzish jarayoni, bosqichlari: Yer tuzish jarayoni, uning bosqichlari, yer tuzishni loyihalashda tayyorgarlik ishlari.
- Yer kadastri. Yer kadastrining tarkibiy qismlari: Yer kadastri tushunchasi, uning tarkibiy qismlari va ahamiyati.