Пахта намлик микдорини автоматик назорат килиш системасини технологик асослаш
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan Abu Rayhon Beruniy nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti talabalari uchun nashr etilgan. U "Qishloq xo'jalik mashinalari va traktorlar" kafedrasi tomonidan tayyorlangan bo'lib, Xamroboyev Xamro tomonidan yozilgan. Kitob paxta namlik miqdorini avtomatik nazorat qilish sistemasining texnologik asoslariga bag'ishlangan bo'lib, 5A520710 "Qishloq xo'jalik mashinalari va jihozlari" mutaxassisligi bo'yicha bakalavr darajasini olish uchun dissertatsiya sifatida taqdim etilgan. Unda paxta terish mashinalarida hosilni avtomatik nazorat qilish tizimlarining ahamiyati, mavjud muammolar va ularni hal qilish yo'llari ko'rib chiqilgan.
Asosiy mavzular
- Paxta namligini avtomatik nazorat qilishning dolzarbligi: Paxta yetishtirish va uni eksport qilish O'zbekiston iqtisodiyoti uchun muhim ahamiyatga ega. Paxta hosilini o'z vaqtida va sifatli terib olish katta ahamiyatga ega. Paxta terish mashinalarining (PTM) texnik sozligi va ishlashi hosilning sifatiga ta'sir qiladi. Hosil namligining oshishi mashinalarning buzilishiga olib kelishi mumkin. Shu sababli PTMga o'rnatiladigan avtomatik nazorat tizimlari (ANT) muhim.
- Muammoning hozirgi ahvoli va yechimlari: Qishloq xo'jalik mashinalarida hosil yo'qotilishini kamaytirishga qaratilgan ishlar olib borilgan, xususan, Claas va Case firmalarining kombaynlarida hosilni nazorat qilish tizimlari qo'llanilmoqda. Ammo PTMlarda ANT deyarli qo'llanilmaydi. Respublikada ishlab chiqarilgan XNP-1,8A va 14XB-2,4G PTMlarida paxta tiqilib qolishi haqida signal beruvchi tizimlar mavjud, lekin ular kamchiliklarga ega. Ushbu dissertatsiyaning maqsadi PTM paxtani terganidan keyin paxtaning namligini va uning joylashishini o'rganish asosida hosil bo'lgan namlikni nazorat qilish ANTning sxemalarini, tarkibini va parametrlarini ishlab chiqishdan iborat.
- Paxta hosilining namligi va yo'qotilishini tahlil qilish: Paxta terish mashinalarida terim to'liqligi 80-86% ni tashkil etadi, bu agrotexnik talablarga javob bermaydi. Mashina terimidan keyin yerga to'kilgan paxta miqdori 3% dan oshmasligi kerak. Terim davrlarida paxta namligi o'zgarib turadi: pishib yetilish davrida, PTM ishlashi davrida, birinchi va ikkinchi terimlar oralig'ida va terimdan keyin. Mashina terimi davrida hosil namligi terimgacha bo'lgan namlikdan 3-4,5 marta ko'p bo'lishi mumkin. Shuningdek, turli tadqiqotlar natijasida paxta hosilining yo'qotilishi sabablari va joylashuvi o'rganilgan.
- To'kilgan paxtaning terish apparati konturi bo'yicha taqsimlanishi: To'kilgan paxtaning terish apparati bo'ylab taqsimlanishini o'rganish muhim. Sinovlar asosida paxta qismlarining taqsimlanish qonuniyatlari aniqlangan. Taqsimlanish grafiklaridan ko'rinib turibdiki, taqsimlanish egri chiziqlari uchta lokal ekstremumga ega. Shuningdek, yig'ishtirilgan paxta miqdoridan tashqari to'kilgan yashil va yarim ochilgan kusaklar soni ham hisoblanadi. Apparatning orqa qismida va undan keyin to'kiladi. Ikki barabanli apparatlarda paxta yerga ko'proq to'kilganligi tasdiqlandi.