« Mikrobiologiya va virusologiya » fanidan о’quv metodik majmua
Ushbu o'quv-metodik majmua mikrobiologiya va virusologiya fanining asosiy jihatlarini qamrab olgan bo'lib, bakalavr darajasidagi biologiya mutaxassisligi talabalariga mo'ljallangan. Majmua ma'ruzalar, amaliy mashg'ulotlar va laboratoriya ishlari uchun materiallarni o'z ichiga oladi hamda fanni o'zlashtirishda yordam beradi.
Asosiy mavzular
- Mikroorganizmlar morfologiyasi va hujayra tuzilishi: Prokariot hujayralarning tuzilishi, hujayra devori, sitoplazmatik membrana, genetik material va boshqa tuzilmalari haqida ma'lumot beriladi. Bakteriyalarning shakllari, o'lchamlari, harakatlanish organlari va kapsulalarining ahamiyati tushuntiriladi.
- Mikroorganizmlar sistematikasi: Mikroorganizmlar olami, ularning umumiy belgilari va turli-tumanligi, prokariot va eukariot mikroorganizmlar, ularning o'xshashligi va farqlari, mikroorganizmlar klassifikasiyasi va prinsiplari haqida ma'lumotlar keltiriladi. Prokariotlar - mikrobiologiyaning asosiy ob'ektidir.
- Mikroorganizmlarning oziqlanishi: Mikroorganizmlarning ozuqa moddalariga bo'lgan extiyoji, moddalarning hujayraga kirishi, prokariot hujayralarining kimyoviy tarkibi, element tarkibi, suvning roli, uglerod manbalari va oziqlanish tiplari ko'rsatilgan.
- Mikroorganizmlar metabolizimi: Mikroorganizmlarda modda almashinuvi, katobolitik va anabolitik jarayonlar haqida tushunchalar beriladi. Aerob va anaerob nafas olish, bijg'ish turlari, geksozaning mikroorganizmlar tomonidan parchalanishi batafsil tahlil qilinadi.
- Mikroorganizmlarga tashqi muhit omillarining ta'siri: Mikroorganizmlar va muhit o'rtasidagi munosabatlar, fizikaviy, kimyoviy va biologik omillar ta'siri, kardinal nuqtalar, harorat, haroratga bog'liq o'sish, sovuq va issiq usullar bilan sterillash, suv miqdori, quritish, tuzlar ta'siri, muhitning pH darajasi, yorug'lik ta'siri va fotoreaktivizasiya kabi omillar ko'rib chiqiladi.
- Mikroorganizmlarning o'zaro va boshqa organizmlar bilan munosabati: Mikroorganizmlarning simbiotik assosiasiyalari, metabioz, antogonizm, antibiotik moddalar, mikroorganizmlarning o'simliklar, hayvonlar va odamlar bilan o'rtasidagi munosabatlar, patogen mikroorganizmlar haqida ma'lumotlar beriladi.
- Irsiyat va o'zgaruvchanlik: Eukariot va prokariot genetik apparatlarning tashkil topishi, genotipi, fenotipi, bakteriyalarning o'zgaruvchanligi, mutantlar chastotasi va mutasiya tiplari, spontan va indusirlangan mutagenez, rekombinasiya turlari, transformatsiya, kon'yugasiya, plazmidalar, transpozonlar va faglar rekombinasiyasi batafsil yoritilgan.
- Biosfera va mikroorganizmlar ekologiyasi: Mikroorganizmlarning tuproqda, suv havzalari va atmosferada tarqalishi, oltingugurt bakteriyalari, fotosiitez jarayonini olib boruvchi bakteriyalar, bakterial fotosshntezning xususiyatlari va fotosintez pigmentlari haqida ma'lumotlar keltirilgan.
- Viruslar ekologiyasi: Viruslarning tadqiq qilish usullari, fizik va kimyoviy omillarning virus va uning genomiga ta'siri, viruslarni biosenoz va laboratoriya sharoitida tadqiq qilish usullari, virus kasalliklariga qarshi kurash choralari, organizmning muhofaza reaksiyasi va vaksinasiya haqida ma'lumot berilgan.