O‘zbеk tili
Ushbu kitob "O'zbek tili" nomli ma'ruzalar matni bo'lib, unda o'zbek tilining fonetikasi, leksikasi, grammatikasi va uslubiyatiga oid asosiy ma'lumotlar jamlangan. Kitobda tilshunoslik fanining asosiy bo'limlari, o'zbek tilining tarixiy taraqqiyoti, adabiy til me'yorlari, leksik boyligi va uslubiy xususiyatlari batafsil yoritilgan. Shuningdek, unda til o'rganish metodlari, tilshunoslikda qo'llaniladigan atamalar va tushunchalar ham o'z aksini topgan.
Asosiy mavzular
- Oʻzbek tilining oʻrganish ob'ekti va boʻlimlari: Oʻzbek tilining xalqning milliy adabiy tili, fan va texnika tili, sanʼat va adabiyot tili sifatidagi ahamiyati koʻrsatilgan. Tilshunoslik fanining fonetika, grafika, orfoepiya, leksikologiya, frazeologiya, grammatika, uslubiyat kabi boʻlimlari haqida maʼlumot berilgan.
- Fonetika va fonologiya: Nutq tovushlarining hosil boʻlish usullari, vazifalari, akustik-artikulyatsion belgilari, unli va undosh fonemalar tasnifi, urgʻu va ohang kabi fonetik birliklar oʻrganiladi. Tovush va harfning farqi, fonema va uning variantlari tushuntirilgan.
- Leksikologiya va semasiologiya: Soʻzning leksik maʼnosi, semantik tarkibi, maʼno nozikliklari, monosemiya va polisemiya hodisalari, soʻzlarning shakl va maʼno munosabatlariga koʻra turlari (omonimlar, sinonimlar, antonimlar) kabi masalalar koʻrib chiqiladi. Metafora, metonimiya, sinekdoxa kabi maʼno koʻchirish usullari tahlil etilgan.
- Orfoepiya, grafika va orfografiya: Adabiy talaffuz meʼyorlari, oʻzbek orfoepiyasining asosiy qoidalari, til va yozuvning oʻzaro munosabati, oʻzbek yozuvi tarixi, orfografiya tamoyillari haqida maʼlumotlar berilgan. Hozirgi oʻzbek alifbosining grafikasiga izoh berilgan.
- Frazeologiya: Frazeologik birliklar, ularning semantik tuzilishi, shakl va maʼno munosabatlari, oʻzbek tilida frazeologizmlarning oʻrni va uslubiy xususiyatlari tahlil qilingan. Frazeologizmlarning semantik guruhlari bayon etilgan.
- Leksikografiya: Leksikografiya fani, lugʻatlarning tuzilish maqsadiga koʻra turlari (ensiklopedik, lingvistik, tarjima, izohli va h.k.), lugʻatlarga qoʻyiladigan talablar, oʻzbek lugʻatchiligi tarixi haqida maʼlumotlar keltirilgan. Umumiy va maxsus lug'atlar haqida batafsil ma'lumot beriladi.