Лабораторная работа № 5 по курсу «Экономико-математические методы и модели»
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan nashr etilgan bo'lib, Toshkent Moliya Institutining "Axborot texnologiyalari" kafedrasiga tegishli. Unda "Iqtisodiy-matematik usullar va modellar" kursidan laboratoriya ishi №5 yoritilgan. Laboratoriya ishining mavzusi - "Ikki indeksli chiziqli dasturlash masalalari. Vazifalarni belgilash masalasi". Qo'llanmada vazifalarni belgilash masalasining matematik modellari, ularni Microsoft Excelda yechish usullari, shuningdek, muammoni hal qilish bo'yicha tavsiyalar va misollar keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Vazifalarni belgilash masalasining mohiyati: Vazifalarni belgilash masalasi - bu har bir ishni bajarish uchun faqat bitta resurs (inson, avtomobil va hokazo) kerak bo'lgan va har bir resurs faqat bitta ishda ishlatilishi mumkin bo'lgan iqtisodiy masaladir. Resurslar ishlar o'rtasida bo'linmaydi, ishlar ham resurslar o'rtasida bo'linmaydi. Masala, odamlarni lavozimlarga tayinlash, avtomobillarni marshrutlarga biriktirish, guruhlarni auditoriyalarga taqsimlash va ilmiy mavzularni laboratoriyalarga biriktirish kabi vazifalarni o'z ichiga oladi.
- Vazifalarni belgilash masalasining matematik modeli: Modelda resurslar soni (n), ishlar soni (m), har bir resursning miqdori (1), har bir ishning miqdori (1) va har bir resursning har bir ishni bajarish sifatini tavsiflovchi ko'rsatkich (cij) kabi parametrlardan foydalaniladi. Maqsad - har bir resursni har bir ishga tayinlash faktini (xij) aniqlash va umumiy sifat ko'rsatkichini (L(X)) minimallashtirish yoki maksimallashtirish.
- Vazifalarni belgilash masalasini yechish usullari: Vazifalarni belgilash masalasi "Venger usuli" orqali yechilishi mumkin. Shuningdek, Excelda oddiy simpleks usuli yordamida ham yechish mumkin. Ba'zi hollarda, masalan, ish sifati yoki xodimning tajribasi kabi shartlar qo'yilganda, maqsad funksiyasini maksimallashtirish talab qilinishi mumkin.
- Vazifalarni belgilash bo'yicha misol: Misolda korxona kadrlari ikkita vakant lavozimga mutaxassislar tanlovini o'tkazadi. Ushbu lavozimlarga 3 ta avvalgi xodim va 4 ta yangi xodim da'vogar bo'ladi. Kadrlarni eng yaxshi taqsimlash masalasini yechish zarur.
- Vazifalarni belgilash masalasini hal qilish bo'yicha tavsiyalar: Muvozanatlashmagan masalani muvozanatlash uchun yetishmayotgan ishlar yoki bajaruvchilar soniga teng miqdordagi soxta satrlar yoki ustunlar kiritilishi kerak. Shuningdek, rahbariyatning afzalliklarini hisobga olish va Excelda masalani yechishda o'zgaruvchilarning boolean ekanligini hisobga olish kerak.