Grammaticalization of functional words in “Diwanu l-Lugat al-Turk” of Mahmud Kashgari
Maqolada Mahmud Koshg‘ariyning “Devonu lug‘at at-Turk” asaridagi xizmat so‘zlarning grammatikalashuvi masalalari tadqiq etiladi. Maqola turkiy tillarning leksikasi, grammatikasi va fonetikasi bo‘yicha ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan asarning lingvistik xususiyatlarini ochib beradi. Unda funktsional so'zlarning o'zgarishi, semantik evolyutsiyasi va grammatik vazifalari tahlil qilinadi. Asarda qo'llanilgan bog'lovchilar, yuklamalar va ko'makchilarning o'rni va ahamiyati ko'rsatib o'tilgan.
Asosiy mavzular
- Funktsional so'zlar grammatikalashuvi: Asarda funktsional so'zlarning semantik va morfologik jihatdan o'zgarishi, ularning grammatik xususiyatlarga ega bo'lish jarayoni ko'rib chiqiladi. Mahmud Koshg'ariy asarida qo'llanilgan ko'makchilarning turlari, vazifalari va ma'nolari tahlil etiladi. Ko'makchilarning otlar orasidagi munosabatlarni ifodalashdagi roli ochib beriladi. "Diwanu l-Lugat al-Turk"dagi ko'makchilarning kelib chiqishi va evolyutsiyasi, ularning turkiy tillardagi boshqa yodgorliklardagi ko'rinishlari bilan taqqoslanadi.
- Yuklamalar: Asarda yuklamalarning nutqda qo'shimcha emotsiyalar va ma'no ottenkalari berishdagi ahamiyati ko'rsatiladi. "Diwanu l-Lugat al-Turk" asarida qo'llanilgan yuklamalarning turlari, vazifalari va ma'nolari tahlil etiladi. Yuklamalarning so'roq, ta'kid, ajablantirish, orzu, istak va boshqa qo'shimcha ma'nolarni ifodalashdagi roli ochib beriladi.
- Bog'lovchilar: "Diwanu l-Lugat al-Turk" asarida bog'lovchilarning qo'llanilishi va ularning funktsiyalari tahlil etiladi. Bog'lovchilarning gaplarni va so'zlarni bog'lashdagi roli ko'rsatiladi. Asarda qo'llanilgan bog'lovchilarning turlari va ma'nolari aniqlanadi. Mahmud Koshg'ariy asaridagi bog'lovchilarning Navoiy asarlaridagi bog'lovchilar bilan taqqoslash orqali ularning rivojlanish tendentsiyalari kuzatiladi.