"Трактор ва автомобиллар" фанидан курс лойиҳасини бажариш юзасидан
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi tomonidan Qarshi Muxandislik Iqtisodiyot Instituti talabalari uchun "Traktor va Avtomobillar" fanidan kurs loyihasini bajarish bo'yicha uslubiy qo'llanma sifatida nashr etilgan. Qo'llanma dvigatelning nominal quvvati va aylanish chastotasini aniqlash, issiqlik hisobi, indikator diagrammalarini qurish va tahlil qilish kabi asosiy mavzularni qamrab oladi. Kitobda nazariy ma'lumotlar, hisoblash usullari va amaliy misollar keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Dvigatelning nominal quvvati va aylanish chastotasini aniqlash: Traktorning ilgakdagi quvvati va dvigatel tirsakli valining quvvati o'rtasidagi bog'liqliklar asosida dvigatelning nominal quvvati va aylanishlar chastotasini aniqlash usullari, ilgakdagi quvvatni hisoblash formulalari va traktorning tortishdagi foydali ish koeffitsienti tushuntiriladi. Traktor kinematik sxemasidan foydalanish orqali uzatishlardagi shesternyalarning ta'siri hisobga olinadi. Gusenitsali traktorlar uchun dumalanishga qarshilik koeffitsientini aniqlash va shataksirash koeffitsientini hisoblash masalalari ko'rib chiqiladi.
- Dvigatelning issiqlik hisobi: Dvigatelning asosiy razmerlarini aniqlash uchun issiqlik hisobini bajarish tartibi, ishchi jismning parametrlarini aniqlash (siqish darajasi, atmosfera temperaturasi, qoldiq gazlar temperaturasi va bosimi, havoning ortiqchalik koeffitsienti), nazariy indikator diagrammasini qurish, o'rtacha indikator bosimni hisoblash, foydali ish koeffitsientini, solishtirma yoqilg'i sarfini va soatlik yoqilg'i sarfini aniqlash usullari keltirilgan. Dvigatelning asosiy o'lchamlarini (porshen diametri va yo'li) hisoblash, hisob natijalarini jadvalda to'ldirish va xulosa yozish bo'yicha ko'rsatmalar berilgan. So'rish jarayonini hisoblash uchun zarur bo'lgan kattaliklar tanlanadi.
- Indikator diagrammani qurish va undan o'rtacha indikator bosimni aniqlash: Indikator diagrammani analitik va grafik usullarda qurish tartibi, koordinata o'qlarini tanlash, hajm va bosimlar masshtablarini aniqlash, siqish va kengayish politropik chiziqlarini qurish, xarakterli nuqtalarning o'rinlarini belgilash, o'rtacha nazariy indikator bosimni planimetr yordamida va o'rtacha balandliklar usuli bilan aniqlash usullari ko'rsatilgan.