Monoolefinler ha’m olardin’ tuwindilarinin’ polimerleri ha’m sopolimerleri

Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi oliy o'quv yurtlari talabalari uchun mo'ljallangan bo'lib, organik kimyo fanining muhim bo'limi bo'lgan olefinlar va ularning polimerlari hamda sopolimerlariga bag'ishlangan. Unda olefinlarning tuzilishi, izomeriyasi, fizik va kimyoviy xossalari, olinish usullari va sanoatda qo'llanilishi batafsil yoritilgan. Shuningdek, poliefirlar, poliamidlar, poliuretanlar va biologik ahamiyatga ega bo'lgan belok va nuklein kislotalar kabi polimerlar haqida ma'lumot berilgan. Kitob nazariy ma'lumotlar bilan bir qatorda amaliy ahamiyatga ega bo'lgan masalalarni ham qamrab olgan.

Asosiy mavzular

• Olefinlar: Olefinlarning umumiy ta'rifi, tuzilishi, izomeriyasi (geometrik izomeriya), nomlanishi va sp² gibridlanishi haqida ma'lumot beriladi. Olefinlarning fizik xossalari, xususan, qaynash va suyuqlanish haroratlari molekulyar massaga bog'liqligi ko'rib chiqiladi.
• Olefinlarni olish usullari: Olefinlarni olishning turli xil usullari, jumladan, alkanlarni degidrlash, spirtlarni degidratlash, alkinlarni gidrlash va Vitting reaksiyasi kabi usullar batafsil yoritiladi. Har bir usulning afzalliklari va kamchiliklari, shuningdek, reaksiyalarning borish mexanizmlari tushuntiriladi.
• Poliefirlar (alkidlar): Poliefirlarning sintez usullari (polikondensatsiya), xossalari va qo'llanilishi haqida ma'lumot beriladi. Glitserin, etilenglikol va ftal kislotasi kabi monomerlar asosida olinadigan poliefirlarning xususiyatlari ko'rib chiqiladi. Poliefirlarning bo'yoq sanoatida qo'llanilishi ta'kidlanadi.
• Poliamidlar va poliuretanlar: Poliamidlarning sintez usullari (diaminlar va dikarboksilik kislotalarning polikondensatsiyasi, aminokislotalarning polimerizatsiyasi), xossalari va qo'llanilishi haqida ma'lumot beriladi. Adipin kislotasi va geksametilendiamin asosida olinadigan poliamidlarning xususiyatlari ko'rib chiqiladi. Poliuretanlarning qollanilishi haqida ma'lumot beriladi.
• Beloklar va nuklein kislotalar: Beloklar va nuklein kislotalarning biologik ahamiyati, tuzilishi va funksiyalari haqida umumiy ma'lumot beriladi. Beloklarning aminokislota qoldiqlaridan tashkil topgani, nuklein kislotalarning dezoksiribonuklein kislota (DNK) va ribonuklein kislota (RNK) turlariga bo'linishi ta'kidlanadi. Nuklein kislotalarning tarkibidagi azotli asoslar va ularning komplementarligi ko'rib chiqiladi.