Органы чувств

Ushbu matn inson sezgi organlariga bag'ishlangan ma'ruza materialidir. Unda ko'rish, hid, eshitish, muvozanat, ta'm bilish va teri sezgilari (siypalash) kabi sezgi organlarining tuzilishi, rivojlanishi va funksiyalari batafsil yoritilgan. Har bir organ mikroskopik va ultramikroskopik darajada, gistologik tuzilishi bilan birga tahlil qilingan. Shuningdek, sezgi organlarining asosiy vazifalari va ular orqali axborot qabul qilish hamda qayta ishlash jarayonlari ham ko'rsatilgan.

Asosiy mavzular

Analizatorlar haqida tushuncha: Analizatorlar - bu nerv sistemasi bilan tashqi va ichki muhit o'rtasida bog'lanishni ta'minlovchi murakkab strukturaviy-funktsional sistemalardir. Ular periferik (retseptor), oraliq (o'tkazuvchi yo'llar) va markaziy (qobiq) qismlardan iborat.
Ko'zning tuzilishi va rivojlanishi: Ko'rish organi nerv nayi, mezenxima va ektodermadan rivojlanadi. Uning tarkibiga ko'z olmasi (uch qavatdan iborat: fibroz, tomirli va to'r pardali) va yordamchi apparatlar (ko'z qovoqlari, kon'yunktiva, ko'z mushaklari, ko'z yoshi apparati) kiradi. To'r parda fotoretseptorlar (tayoqchalar va konuslar) va nerv hujayralarining bir necha qavatlaridan iborat.
Hid bilish organi: Hid bilish organi burun bo'shlig'ining yuqori va o'rta burun chig'anoqlari sohasida joylashgan hid bilish epiteliysidan iborat. Epiteliydagi hujayralar hid sezuvchi neyrosensor hujayralar, tayanch hujayralari va bazal hujayralarga bo'linadi. Hid sezuvchi neyronlar hidni qabul qiladi va nerv impulslarini hosil qiladi.
Eshitish va muvozanat organlari: Eshitish va muvozanat organlari tashqi, o'rta va ichki qismlardan iborat. Retseptor qismi chig'anoq ichida joylashgan. Chig'anoqning asosiy elementi - bazilyar membrana bo'lib, unda joylashgan spiral organ (Korti organi) tovush tebranishlarini qabul qiladi. Muvozanat organlari yarim doira kanallari va vestibyulada joylashgan makula va krestalardan iborat.
Ta'm bilish organi: Ta'm bilish organi tilning so'rg'ichlarida joylashgan ta'm bilish kurtaklaridan iborat. Ta'm bilish kurtaklari sezgir epiteliotsitlar (ta'm sezuvchi) va tayanch hujayralardan tashkil topgan. Sezgir hujayralar ta'mni qabul qiladi va nerv impulslarini hosil qiladi.
Siypalash organi: Siypalash organlari terida joylashgan har xil turdagi retseptorlar (erkin nerv uchlari, Merkel disklari, Fater-Pachini tanachalari, Meysner tanachalari, Ruffini tanachalari va Krause kolbalari) bilan ifodalanadi. Bu retseptorlar mexanik bosim, harorat va og'riq kabi turli xil ta'sirlarni qabul qiladi.