Русская диалектология
Ushbu kitob rus dialektologiyasiga bag'ishlangan bo'lib, unda rus dialektlarining fonetik, grammatik va leksik xususiyatlari, ularning tarixi va adabiy til bilan munosabatlari ko'rib chiqiladi. Kitobda rus dialektologiyasining asosiy tushunchalari, tadqiqot usullari va dialektologik lug'atlar haqida ma'lumotlar ham keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Rus dialektologiyasining predmeti va vazifalari: Dialektologiya tilshunoslikning bir bo'limi sifatida, rus dialektlarining o'ziga xos xususiyatlarini o'rganadi va ularni adabiy til bilan solishtiradi. Dialektologiyaning asosiy vazifalari: rus dialektlarining fonetik, grammatik va leksik xususiyatlarini aniqlash, ularning hududiy tarqalishini belgilash, adabiy til bilan munosabatlarini o'rganish.
- Rus dialektlarining tarixi: Rus dialektlari qadimgi rus tilidan kelib chiqqan. Qadimgi rus tili turli dialektlarga bo'lingan, ularning asosida keyinchalik rus dialektlari shakllangan. Rus dialektlarining shakllanishiga turli tarixiy, geografik va ijtimoiy omillar ta'sir ko'rsatgan.
- Rus dialektlarining fonetik xususiyatlari: Rus dialektlarida adabiy tilga xos bo'lmagan fonetik hodisalar mavjud. Masalan, ba'zi dialektlarda 'o' harfi 'a' harfi bilan almashadi (okanye), ba'zilarida esa 'g' harfi 'h' harfi bilan almashadi. Shuningdek, rus dialektlarida adabiy tilga xos bo'lmagan urg'u turlari ham mavjud.
- Rus dialektlarining grammatik xususiyatlari: Rus dialektlarida adabiy tilga xos bo'lmagan grammatik hodisalar mavjud. Masalan, ba'zi dialektlarda otlarning jinslari o'zgaradi, ba'zilarida esa fe'llarning zamonlari o'zgaradi.
- Rus dialektlarining leksik xususiyatlari: Rus dialektlarida adabiy tilga xos bo'lmagan so'zlar mavjud. Masalan, ba'zi dialektlarda 'izba' so'zi 'xata' so'zi bilan almashadi, ba'zilarida esa 'kuren' so'zi 'dom' so'zi bilan almashadi.
- Dialektologik lug'atlar: Dialektologik lug'atlar rus dialektlarining so'z boyligini o'rganish uchun zarur. Dialektologik lug'atlarda rus dialektlarida ishlatiladigan so'zlar, ularning ma'nolari va kelib chiqishi haqida ma'lumotlar keltirilgan.