Turkiy filologiyaga kirish ma`ruza matni
Ushbu kitob turkiy filologiyaga kirish, turkiy tillar oilasi, ularning o'rganilishi, tasnifi, tarixi, fonetik va grammatik xususiyatlari haqida ma'lumot beradi. Kitobda Mahmud Koshg'ariy, Alisher Navoiy kabi olimlarning turkiy til rivojiga qo'shgan hissasi ham yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Turkiy filologiyaga kirish: Turkiy filologiyaning vazifasi, mazmuni, ahamiyati, o'rganilish doirasi, o'zbek filologiyasining o'rni.
- Turkiy tillar taraqqiyotining davrlari: Turkiy tillarning oltoy, xunn davrlari, qadimgi turk, o'rta turk, yangi turk, eng yangi davrlari va ularning xususiyatlari.
- Turkiy tillar tarixini o'rganish manbalari: Turkiy xalqlar yozuvi tarixining rivojlanish bosqichlari, Oʻrxun-Enasoy yodgorliklarining topilishi, oʻrganilishi, Qadimgi uygʻur yozma yodgorliklari, Qoraxoniylar davri yodgorliklari, Xorazm yodgorliklari.
- Turkiy tillar tasnifi: Turkiy tillarni tasnif qilish masalasi, Mahmud Koshg'ariy tasnifi va uning ahamiyati, XIX asr oxiri va XX asrda turkiyshunoslar tomonidan qilingan tasniflar, Turkiy tillar tasnifiga oid tadqiqotlar tahlili.
- Turkiy xalqlarning yozuvi tizimi: Yozuvning paydo bo'lishi,Turkiy xalqlar yozuvi tarixining rivojlanish bosqichlari,O'rxun-Enasoy yozuvlari,Arab alifbosi va uning kelib chiqishi tarixi,Lotin alifbosi va uning kelib chiqishi tarixi,Kirill alifbosi va uning shakllanishi.
- Turkiy tillarning o'rganish tarixi: Mahmud Koshg'ariy va uning «Devonu lugotit turk» asari, Mahmud Zamaxshariy va uning filologik asarlari, XIII-XVII asrlarda yaratilgan filologik asarlar. Ularning turkologiya tarixidagi oʻrni.
- Alisher Navoiy va qiyosiy tilshunoslik: Alisher Navoiy va o'zbek adabiy till, Alisher Navoiy – chog'ishtirma (konstrastiv) tilshunoslikning asoschisi, «Muhokamatul-lugatayn» asarining yaratilishi tarixi, Alisher Navoiyning lingvistik qarashlari.
- Alisher Navoiy asarlari bo'yicha yaratilgan filologik asarlar: Toli Imoniy Xiraviyning “Badoe al -lugʻat” asari,"Abushqa" lug'ati,Muhammad Yoqub Chingiyning “Kelurnoma” asari,Mirza Mehdixoning “Sangloh” asari,Muhammad Rizo Xoksorning “Muntaxab al-lugʻat” asari,Fazlullaxonning “Lug'ati turkiy” asari,Fath Alixon Kojariy va Sulaymon Buxoriyning “Lugʻati chigʻatoyi va turki usmoniy” asari,Navoiy asarlari boʻyicha yaratilgan lugʻatlarning ahamiyati.
- Abdurauf Fitrat va uning turkiy filologiya taraqqiyotiga qo'shgan hissasi: Fitratning turkologiya qo'shgan xissasi,"Tilimiz" maqolasi,"Carf" va "Nahv” asari.
- Hozirgi turkiy tillar va ularning oʻrganilishi: Turkiy tillarning qarluq guruhi,Turkiy tillarning o`g'uz guruhi,Turkiy tillarning qipchoq guruhi.