Кислотно-основные равновесия.

Ushbu matn kislota-asos muvozanati va bufer sistemalariga bag'ishlangan ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Unda kislotalar va asoslarning ta'riflari, suvning ion ko'paytmasi, vodorod ko'rsatkichi (pH), bufer sistemalar, bufer sig'imi va tibbiyotda kislota-asos muvozanatining ahamiyati kabi mavzular yoritilgan. Matnda, shuningdek, turli bufer eritmalarining turlari va ularning ta'sir mexanizmlari ham muhokama qilinadi. Bundan tashqari, organizmda kislota-asos muvozanatining buzilishi (atsidoz va alkaloz) va ularning sabablari, diagnostikasi va davolash usullari keltirilgan.

Asosiy mavzular

• Kislotalar va asoslar ta'rifi: Bronsted-Louri nazariyasiga ko'ra kislotalar protonlarni beruvchi moddalar, asoslar esa protonlarni qabul qiluvchi moddalar hisoblanadi. Suv amfoter modda bo'lib, ham kislota, ham asos sifatida reaksiyaga kirisha oladi.
• Suvning ion ko'paytmasi: Suvning ion ko'paytmasi (Kw) - bu suvda vodorod va gidroksil ionlari konsentratsiyalarining ko'paytmasi. 25°C da Kw=1.0 x 10^-14 ga teng. Ushbu qiymat haroratga bog'liq va harorat oshishi bilan ortadi.
• Vodorod ko'rsatkichi (pH): pH - eritmada vodorod ionlari konsentratsiyasining manfiy logarifmi. pH 7 - neytral, pH 7 dan kichik - kislotali, pH 7 dan katta - ishqoriy muhitni ko'rsatadi. pH organizmning fiziologik muhitlari uchun muhim ko'rsatkichdir.
• Bufer sistemalar: Bufer sistemalar - bu kislota yoki ishqor qo'shilganda pH ni barqaror ushlab turadigan eritmalar. Ular zaif kislota va uning tuzi yoki zaif asos va uning tuzidan iborat bo'lishi mumkin. Buferlar organizmda pH muvozanatini saqlashda muhim rol o'ynaydi.
• Bufer sig'imi: Bufer sig'imi - bu bufer eritmasining pH ni 1 birlikka o'zgartirish uchun zarur bo'lgan kislota yoki ishqor miqdori. Yuqori konsentratsiyali buferlar odatda yuqori bufer sig'imiga ega.
• Tibbiyotda kislota-asos muvozanatining ahamiyati: Kislota-asos muvozanati organizmning normal faoliyati uchun zarur. Uning buzilishi (atsidoz yoki alkaloz) turli xastaliklarga olib kelishi mumkin. pH ni monitoring qilish va tuzatish tibbiyotda muhim ahamiyatga ega.
• Atsidoz va alkaloz: Atsidoz - qonda kislota miqdorining ortishi (pH ning pasayishi), alkaloz esa qonda ishqor miqdorining ortishi (pH ning ko'tarilishi). Ularning sabablari turlicha bo'lishi mumkin, masalan, nafas olish yetishmovchiligi, buyrak kasalliklari, metabolik buzilishlar.