Makroiqtisodiyot
Mazmunan kitob makroiqtisodiyotning asosiy tushunchalari, nazariyalari va modellari hamda O'zbekiston iqtisodiyotida ularning qo'llanilishini o'rganadi. Unda yalpi ichki mahsulot (YaIM), pul-kredit siyosati, davlat byudjeti, tashqi savdo, valyuta kursi, to'lov balansi kabi mavzular chuqur tahlil qilingan.
Asosiy mavzular
- Makroiqtisodiyotga kirish: Makroiqtisodiyotning mohiyati, predmeti va obyekti, tadqiqot usullari, hamda resurslar, tovarlar, xizmatlar, daromadlar va xarajatlarning doiraviy modeli yoritilgan.
- Asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlar va ularni hisoblash: Milliy iqtisodiyotni tahlil qilishda qo'llaniladigan asosiy ko'rsatkichlar, YaIM tushunchasi va uni hisoblash uslublari, YaIMni ishlab chiqarish, xarajatlar va daromadlar bo'yicha hisoblash hamda Milliy hisobchilik tizimidagi boshqa ko'rsatkichlar va ularning o'zaro nisbati tushuntirilgan.
- Bozor iqtisodiyotining davriy rivojlanishi. Ishsizlik.: Iqtisodiy davrlar va tebranishlar sabablari, ishsizlik tushunchasi va darajasining o'lchanishi, ishsizlikning iqtisodiy oqibatlari, jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining kelib chiqish sabablari va ishsizlikka ta'siri yoritilgan.
- Inflyasiya va aksilinflyasiya siyosati: Inflyasiyaning mohiyati va hisoblash usullari, inflyasiyaning turlari, talab va taklif inflyasiyasi, inflyasiya va ishsizlik o'rtasidagi bog'liqlik va Fillips egri chizig'i, aksilinflyasiya siyosati va jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida uning amalga oshirilishi tavsiflangan.
- Yalpi talab - yalpi taklif modeli: Yalpi talab va yalpi taklif modelining umumiy tavsifi, yalpi talab va yalpi taklif grafigi va omillari, AD-AS modelida makroiqtisodiy muvozanat va uning jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi ta'siri ko'rib chiqilgan.
- Iste'mol, jamg'arish va investisiya funksiyalari: Iste'mol va jamg'arish, ularning grafiklari va funksiyalari, iste'mol va jamg'arishga o'rtacha hamda marginal moyillik, investisiyalarning mohiyati, grafigi va funksiyasi, investisiyalarga ta'sir etuvchi foiz stavkasidan boshqa omillar va akselerator modeli tavsiflangan.
- Keynsning makroiqtisodiy muvozanat modeli: Keyns makroiqtisodiy muvozanat nazariyasining asoslari, haqiqiy va rejalashtirilgan xarajatlar, 'Keyns xochi' va muvozanat mexanizmi, avtonom xarajatlar multiplikatori hamda resessiya va inflyasion uzilishlar tahlil qilingan.
- Pulga talab funksiyasi: Pulga talabning mohiyati, funksiyalari va klassik hamda Keyns nazariyalari, pulga talabning omillari va ularning o'zgarishi, nominal va real valyuta kurslari va ularni belgilovchi omillar, xarid qobiliyati pariteti hamda makroiqtisodiy siyosatning nominal va real valyuta kurslariga ta'siri yoritilgan.
- Pul taklifi. Pul bozorida muvozanat: Pul taklifi, bank multiplikatori, pul taklifining kengaytirilgan modeli, pul bozorida muvozanat va bank tizimi, pul-kredit siyosati hamda Markaziy bankning roli tushuntirilgan.
- Davlat byudjeti. Soliqlar.: Davlat byudjetining mohiyati va funksiyalari, davlat byudjeti xarajatlari, soliqlarning turlari va funksiyalari, davlat byudjetining soliqlarga ko'ra tarkibi, soliq yuki va O'zbekiston Respublikasida davlat byudjetining bajarilish darajasi ko'rib chiqilgan.
- Byudjet - soliq siyosati: Byudjet-soliq siyosatining mohiyati va usullari, byudjet xarajatlari, soliq va balanslashgan byudjet multiplikatorlari, byudjet taqchilligi va ortiqchaligi hamda O'zbekiston Respublikasi byudjet-soliq siyosatining o'ziga xos jihatlari tavsiflangan.
- Valyuta kursi: Valyuta va jahon valyuta tizimi tushunchasi, valyuta bozorini davlat tomonidan tartibga solish usullari, valyuta kursi va uni belgilovchi omillar, xarid qobiliyati pariteti va makroiqtisodiy siyosatning nominal va real valyuta kurslariga ta'siri yoritilgan.
- Iqtisodiy o'sishning neoklassik modellari: R. Solou, J. Mid va A. Lyuis modellari asosida iqtisodiy o'sishning nazariyasi, harakatga keltiruvchi omillar va ularning iqtisodiy o'sishga ta'siri tahlil qilingan.
- Xalqaro savdo nazariyasi: Xalqaro savdoning zaruriyati va asosiy ko'rinishlari, A. Smitning mutlaq va D. Rikardoning nisbiy ustunlik nazariyalari, Xeksher-Olinning neoklassik konsepsiyasi hamda zamonaviy nazariyalar tavsiflangan.
- Tashqi savdo siyosati: Tashqi savdo siyosatining mohiyati va vositalari, importga ta'riflar, ishlab chiqaruvchilarga subsidiyalar va importni kvotalar orqali tartibga solish, eksport subsidiyalari, O'zbekiston Respublikasi tashqi savdo siyosatining o'ziga xos jihatlari va uni takomillashtirish yo'nalishlari ko'rib chiqilgan.
- To'lov balansi: To'lov balansi tushunchasi, uning tuzilishi, joriy operasiyalar hisobi balansi, kapital harakati hisobi balansi, ularning tarkibiy qismlari o'rtasidagi bog'liqliklar hamda to'lov balansini makroiqtisodiy tartibga solish vositalari va usullari tahlil qilingan.
- Valyuta kursi: Valyuta va jahon valyuta tizimi tushunchasi, valyuta bozorini davlat tomonidan tartibga solish usullari, valyuta kursi va uni belgilovchi omillar, xarid qobiliyati pariteti hamda makroiqtisodiy siyosatning nominal va real valyuta kurslariga ta'siri yoritilgan.
- Ochiq iqtisodiyotda makroiqtisodiy siyosat: Ochiq iqtisodiyot tushunchasi, Mandell-Flemingning ochiq iqtisodiyot modeli, valyuta kurslari va makroiqtisodiy siyosatning o'zaro bog'liqligi hamda ularning ta'siri ko'rib chiqilgan.
- Iqtisodiy o'sishning neoklassik modellari: R. Solou, J. Mid va A. Lyuis modellari asosida iqtisodiy o'sishning nazariyasi, harakatga keltiruvchi omillar va ularning iqtisodiy o'sishga ta'siri tahlil qilingan.