Саъдуддин Тафтазоний – темурийлар даври мутафаккири

Maqolada Sohibqiron Amir Temurning Markaziy Osiyo va unga qo'shni bo'lgan hududlarni birlashtirishi, shuningdek, Samarqandga mashhur olim va hunarmandlarni to'plashi haqida so'z boradi. Shunday olimlardan biri, faylasuf Sa'duddin Taftazoniyning hayoti va faoliyati, uning falsafiy qarashlari, bilim nazariyasi, mantiqiy fikrlash haqidagi qarashlari, Temur saroyidagi ilmiy bahslardagi ishtiroki va ilmiy merosi haqida ma'lumot berilgan.

Asosiy mavzular

Sa'duddin Taftazoniyning hayoti va faoliyati: Taftazoniy 1322-yilda Taftazon qishlog'ida tug'ilgan. U yoshligida ilohiyot, arab tili, nutq san'ati va mantiq ilmini o'rgangan. Seraxsdagi (Eron) olimlar orasida mashhur bo'lgan asari orqali madrasa mudarrisi huquqini qo'lga kiritgan. Movaraunnahr va Xurosonda falsafa va mantiqdan dars bergan.
Falsafiy qarashlari: Taftazoniy tabiat hodisalari o'rtasidagi sabab-oqibat munosabatlariga e'tibor qaratadi. Uning fikricha, sabab - bu narsaning mavjud bo'lishi unga bog'liq bo'lgan narsa. Insonning xulq-atvoridagi iroda erkinligi masalasiga to'xtalib, oliyjanoblik va hayrli ishlar xudoning mohiyatidan kelib chiqadi, deydi. Yomon xulqlar esa insonlarni sinash uchun yaratilgan.
Bilish nazariyasi: Taftazoniyning bilish nazariyasi Ibn Sinonikidan farq qiladi. U bilimni his-tuyg'u va bilim o'rtasidagi vositaviy bosqich deb tushunadi. Bilish jarayoni his-tuyg'u organlari va ashyolar o'rtasidagi o'zaro ta'sir, bu omillarning inson ruhi tomonidan qabul qilinishi va aqliy bilishni taqozo etadi.
Mantiqiy qarashlari: Taftazoniy fikricha, mantiq tafakkurdagi xatoliklardan xalos qiladi va yangi bilimlar hosil qilish uchun zamindir. Mantiqiy bilish shakllari tasavvur va tasdiqdir. Ong va nutq bevosita bog'langan. U aqlning tahliliy va shuuriy iste'dodi tushunchalar shakllanishi uchun asosiy yo'l deb hisoblaydi.
Ilmiy merosi: Taftazoniy Temur saroyidagi ko'psonli ilmiy bahslarda qatnashgan. Uning islom falsafasi, kalom, mantiq, handasa, she'riyat va arab tili grammatikasi sohasidagi asarlari mashhur bo'lgan. Uning ilmiy merosi Yaqin va O'rta Sharq xalqlari ijtimoiy-siyosiy tafakkuri tarixida muhim o'rin tutadi.