Aksiz soliqi
Ushbu kitob O'zbekistonda aksiz solig'ining iqtisodiy mohiyati, to'lovchilari, ob'ekti, stavkalari, bazasi, hamda joriy qilinishi, ahamiyati, va vazifalarini yoritadi. Kitobda aksiz solig'ining QQSdan farqi, budjet daromadlarini shakllantirishdagi o'rni, xorijiy davlatlardagi amaliyoti ham keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Aksiz solig'ining iqtisodiy mohiyati va joriy qilinishi: Aksiz solig'i egri soliq bo'lib, QQSdan farqli ravishda chegaralangan mahsulotlar narxiga qo'shiladi. Uning tarixi qadim davrlarga borib taqaladi va turli davlatlarda turlicha shakllarda namoyon bo'lgan. O'zbekistonda 1992-yilda joriy qilingan.
- Aksiz solig'ining QQSdan farqi: Aksiz solig'i faqat ayrim tovarlarga qo'llaniladi va QQSdan farqli ravishda ishlab chiqarish sohasidagina amal qiladi.
- Aksiz solig'ining ahamiyati va vazifalari: Aksiz solig'i budjet daromadlarini ta'minlash, zararli mahsulotlarni cheklash, milliy bozorni himoya qilish va aholining boy qatlamlaridan soliq olish kabi vazifalarni bajaradi.
- Aksiz solig'ining davlat budjeti daromadlarini shakllantirishdagi o'rni: Aksiz solig'i davlat budjeti daromadlarida salmoqli o'rin egallaydi va yillar davomida o'zgarib turgan.
- Aksiz solig'ining to'lovchilari va ob'ekti: Aksiz solig'ini aksiz osti tovarlarini ishlab chiqaruvchi va import qiluvchi yuridik va jismoniy shaxslar to'laydi. Soliq ob'ekti tovarlarni realizatsiya qilish, o'z ehtiyojlari uchun topshirish va import qilishdan iborat.
- Aksiz solig'ining bazasi va stavkalari: Soliq bazasi tovarlarning naturada ifodalangan hajmi yoki qo'shilgan qiymat solig'ini kiritmagan qiymati asosida aniqlanadi. Stavkalari mutlaq summada yoki foizlarda belgilanishi mumkin.
- Aksiz solig'i solinmaydigan holatlar: Aksiz solig'i eksportga realizatsiya qilishda, bojxona rejimiga joylashtirilgan tovarlardan ishlab chiqarilgan mahsulotlarga, insonparvarlik yordami sifatida olib kirilayotgan tovarlarga va qonunda belgilangan boshqa holatlarda solinmaydi.
- Aksiz solig'ining hisob-kitobi va to'lash tartibi: Hisob-kitob soliq xizmati organlariga taqdim etiladi va to'lash muddati korxonaning turiga qarab belgilanadi.
- Xorij amaliyotida aksiz solig'i: Aksiz solig'i turli davlatlarda turlicha amaliyotga ega. AQShda tamaki va alkogolli mahsulotlarga, Buyuk Britaniyada yoqilg'i, alkogol va transport vositalariga, Germaniyada esa pivo va sug'urta bitimlariga soliq solinadi.