Chizma geometriya va muhandislik grafikasi

Ushbu kitob "Chizma geometriya va muhandislik grafikasi" fanidan ma'ruzalar matni bo'lib, Toshkent Irrigatsiya va Melioratsiya Instituti Buxoro filialida o'qitiladigan talabalar uchun mo'ljallangan. Kitobda fazoviy shakllarni tekislikka tasvirlash usullaridan tortib, geometrik masalalarni EXM da yechish algoritmlarini tuzishgacha bo'lgan keng ko'lamdagi mavzular qamrab olingan. Mazkur qo'llanma talabalarga chizma geometriya asoslarini o'rganishda va muhandislik grafikasi sohasida amaliy ko'nikmalarni shakllantirishda yordam beradi.

Asosiy mavzular

Fazoviy shakllarni tekislikka tasvirlashning proektsiyalar usuli: Ushbu mavzu chizma geometriya fanining asosiy tushunchalari va proektsiyalash usullarini o'z ichiga oladi. Markaziy va parallel proektsiyalash usullari, ularning xossalari, hamda aksonometrik proektsiyalar ko'rib chiqiladi.
Geometrik elementlarning proektsiyalari: Nukta, to'g'ri chiziq va tekislikning ortogonal proektsiyalari, xususiy vaziyatdagi to'g'ri chiziqlar va tekislikning chizmada berilish usullari o'rganiladi. Ko'pyoqlikning Monj chizmasida tasvirlanishi ham ko'rib chiqiladi.
Vaziyati aniqlanadigan (pozitsion) masalalar: Ikki nuktaning, nukta va to'g'ri chiziqning, ikki to'g'ri chiziqning, to'g'ri chiziq va tekislikning, hamda ikki tekislikning o'zaro joylashuvi masalalari ko'rib chiqiladi. Tekislikning bosh chiziqlari va ularning qo'llanilishi o'rganiladi.
O'lchami aniqlanadigan (metrik) masalalar: Ikki to'g'ri chiziq orasidagi burchak, to'g'ri chiziq kesmasining haqiqiy uzunligi, tekislikka perpendikulyar to'g'ri chiziqning proektsiyalarini yasash, ikki nukta, nukta va to'g'ri chiziq, nukta va tekislik orasidagi metrik munosabatlar masalalari yechiladi.
Proektsiyalarni qayta tuzish usullari: Proektsiya tekisliklarini almashtirish, frontal va gorizontal proektsiya tekisliklarini almashtirish, proektsiya tekisliklarining ikkalasini ketma-ket almashtirish, hamda tekis parallel harakat usullari o'rganiladi.
Kupyokliklar: Kupyokliklarning tasvirlanishi, tekislik bilan kesilishi, piramidaning yoyilmasini yasash, hamda kupyoklikning to'g'ri chiziq bilan kesishuvi masalalari ko'rib chiqiladi.
Egri chiziqlar: Egri chiziqlar, ularning proektsiyalanish xususiyatlari, vint chiziqlar, tekis egri chiziqlariga urinma va normallar o'tkazish, tekis egri chiziq tchukkilarining klassifikatsiyasi, ikkinchi tartibli to'g'ri chiziqlar, hamda fazoviy egri chiziqlar va ularga urinma hamda normallar o'tkazish usullari o'rganiladi.
Sirtlar. Umumiy ma'lumotlar.: Sirtning hosil bo'lishi va ularning Monj chizmasida berilishi hamda texnikada qo'llanilishi, sirtlarning analitik, kinematik va karkas usulda berilishi o'rganiladi. Aylanish sirtlari, sirtga urinma tekislik va sirtlarni yoyish mavzulari yoritiladi.
Vint sirtlar.: Vint sirtlarining umumiy ma'lumotlari, to'g'ri gelikoid, og'ma gyelikoid, ochik tugri gelikoid, yopik ogma gelikoidlar turlari ko'rib chiqiladi.
Kinyematik sirtlar: Kinyematik sirtlarning umumiy ma'lumotlari, parallel ko'chirish, tsilindrik, naysimon, kanals sirtlar, grafik (Topografik) sirtlar turlari o'rganiladi.
Umumlashgan pozitsion masalalar: Chizihli sirtlarning umumiy vaziyatdagi tekislik Bilan kesishishi, Sirtning to'hri chizih bilan kssishuvi, Sirtlarning o'zaro kesishuvi, Shar bilan konusning o'zaro kesishuvi. Yordamchi sferalar usuli masalalari yechiladi.
Sirtga urinma tekislik. Sirtlarni yoyish.: Sirtga urinma tekislik. Sirt ustidagi nuhta orhali urinma tekislik o'tkazish. Sirt tashharisidagi nuhta orhali urinma tekislik o'tkazish. Berilgan to'hri chizikha parallel urinma tekislik o'tkazish,Sirt yoyilmalari turlari o'rganiladi.
Aksonometrik proektsiyalar.: Aksonometrik chizmaning xosil bulishi. Aksonometrik proektsiya turlari.Tugri burchakli aksonometrik proektsiyalar (Umumiy malumotlar, Aylana aksonometriyasi, Tugri chizikli izometrik proektsiya, Tugri burchakli dimetrik proektsiya).hiyshih burchakli aksonometrik proektsiyalar. Geometrik jism va shakllarni aksonometrik prooktsiyalarda tasvirlash mavzulari o'rganiladi.
Geometrik masalalarni EXM da YECHISH ALGORITMLARINI TUZISh.: Geometrik masalalarni EXM da echish algoritmlarini tuzish usullari bilan tanishish. Masalalarni echish algoritmlari. Blok sxema. Sirtlarnish kesishishi kabi masalalar o'rganiladi.