Металлургия благородных металлов
Kitobda oltin va kumush metallurgiyasi jarayonlari, ularning fizik-kimyoviy xossalari, rudalardan ajratib olish usullari, eritish, цианирование va amal’gamalash texnologiyalari, shuningdek, ularning iqtisodiy ahamiyati va O‘zbekistonda oltin qazib olish tarixi haqida ma’lumot berilgan. Kitob metallurgiya sohasidagi talabalar va mutaxassislar uchun mo‘ljallangan bo‘lib, unda nazariy bilimlar va amaliy maslahatlar mujassam.
Asosiy mavzular
- Asil metallar va ularning xalq xo‘jaligidagi roli: Asil metallarning ta’rifi, ularning Mendeleyev davriy jadvalidagi o‘rni, yer qobig‘idagi miqdori, qazib olish xarajatlari va narxi, valyuta sifatida ishlatilishi, boshqa sohalardagi qo‘llanilishi (zargarlik, stomatologiya, aniq asbobsozlik). Oltin va kumushning xossalari, platina va platina guruhidagi metallarning o‘ziga xos xususiyatlari.
- Oltin va kumushning fizik-kimyoviy xossalari: Oltin va kumushning oksidlanish darajalari, standart potentsiallari, kislotalardagi eruvchanligi, циановодород va boshqa eritmalardagi reaksiyalari, birikmalari (oksidlar, gidroksidlar, цианидlar va boshqalar), ularning xossalari va parchalanishi.
- Rudalarda oltin va kumushning shakllari: Oltin va kumushning yer qobig‘idagi miqdori, turlari (sochma va konda), minerallar bilan bog‘liqligi, telluridlar va boshqa birikmalar. Oltin va kumush qazib olish usullari (gravitatsion, flotatsion, amal’gamalash, цианирование), tayyorlash bosqichlari (maydalash, saralash, boyitish).
- Gravitatsion usulda yirik oltinni ajratib olish: Sochma konlarni boyitish tamoyillari, shag‘allarni yuvish, tasniflash, cho‘ktirish, konsentratlarni tozalash. Gravitatsion uskunalar (ютлар, шлюзлар, konsentratsion stollar) va ularning ishlash printsipi.
- Amal’gamalash: Amal’gamalash usulining mohiyati, oltin va kumushning simob bilan birikmalari (amal’gamalar), ichki va tashqi amal’gamalash, simobni qaytarish, amalgamani eritish. Amal’gamalash uskunasi (чайныйков, шлюзлар), usulning afzalliklari va kamchiliklari.
- Цианирование: Цианирование usulining tarixi va mohiyati, oltin va kumushning цианид eritmasidagi eruvchanligi, reaksiyaga ta’sir etuvchi omillar (цианид konsentratsiyasi, kislorod, pH, temperatura). Цианирование uskunasi (чаны, автоклавлар), usulning afzalliklari va kamchiliklari. Hosil bo'lgan eritmalarni zararsizlantirish.
- Цианирование jarayonining termodinamikasi: Цианирование jarayonining elektrod potentsiallari, oltin va kumushning kompleks birikmalari, energiya balansi.
- Цианирование jarayonining kinetikasi va elektrokimyoviy tabiati: Цианирование bosqichlari, diffuziya va kimyoviy reaksiyalar, kinetik qonuniyatlar, oltin va kumushning erish tezligiga ta’sir etuvchi omillar.