Markaziy Osiyoda ijtimoiy-siyosiy ta’limotlar tarixi
Ushbu o'quv qo'llanma Markaziy Osiyo xalqlari tarixi va madaniyatini, xususan ijtimoiy-siyosiy ta'limotlarini o'rganishga bag'ishlangan. Unda mintaqaning qadimdan to hozirgi kunigacha bo'lgan diniy va dunyoviy qarashlari, ularning evolyutsiyasi va jamiyat hayotiga ta'siri ko'rib chiqiladi. Qo'llanma talabalarga Markaziy Osiyo sivilizatsiyasining o'ziga xosligini, madaniy merosning ahamiyatini chuqur anglashga yordam beradi.
Asosiy mavzular
- Ilk ijtimoiy tasavvurlar va ularning turli shakllari: Totemizm, fetishizm, animizm kabi ibtidoiy diniy tasavvurlar, atrof muhit va osmon jismlari bilan bog'liq qarashlar, asotirlar va diniy marosimlar.
- Zardushtiylik ta'limoti: Zardushtiylikda zurvanizm, Axuramazda va Axriman o'rtasidagi kurash, dinning tarqalish geografiyasi va xalq hayotida dindan qolgan urf-odatlar.
- Markaziy Osiyo xalqlarining an'anaviy dunyoqarashi: Madaniy va ijtimoiy muhitning bir-biriga ta'siri, xalqlarning hukumat vakillari bilan bo'lgan munosabatlari (Mahatma Gandi, Muhammad Taraqiy qarashlari).
- Mazdakiylik ijtimoiy oqimi: Mazdakiylik ta'limotining yoyilishi, ijtimoiy oqibatlari va uning tarixiy ahamiyati.
- Islomgacha bo'lgan ijtimoiy-siyosiy ta'limotlar: "Ahli sunna val jamoa" tushunchasi, Islom barqarorligi va birligi uchun qilingan harakatlar.
- Markaziy Osiyoda Islom dinining mazhab va oqimlari: Muqaddas ziyoratgohlar, aziz va avliyolar qadamjoylari, islomiy toponimlarning o'rni va folklorida Islom dinining aks etishi.
- Abu Muslim ijtimoiy harakati: Abu Muslim shaxsi, faoliyati haqidagi rivoyatlar va tarixiy haqiqat, harakatning ahamiyati xalq folklorida.
- Markaziy Osiyoning ijtimoiy hayotida tasavvuf: Tasavvuf, uning suluk va tariqatlari, ularning namoyondalari, maktablari va fiqh ilmiga qo'shgan hissasi.
- Mo'g'ullar va Temuriylar davridagi sarbadorlar harakati: Sarbadorlar harakati va uning g'oyaviy asoslari, mo'g'ullarning shomoniylik dinidan islomga o'tish jarayonlari.
- O'rta Osiyo xonliklari tarixida darveshlik va qalandarlik harakati: Qalandar va qalandarlik, uning ijtimoiy mohiyati va xalq folklorida aks etishi.
- Karamatiylar va karamatiychilik ta'limoti: Karamatiy shaxsi, ta'limotning yuksalishi va tanazzuli, karamatiychilikka qarshi din peshvolarining munosabati.
- Bahoiylik ta'limoti: Turkistonga kirib kelishi, tarqalishi va bugungi kundagi ta'limoti.
- XIX asr oxiri - XX asr boshida jadidchilik harakati: Jadid namoyandalari, ularning harakatlari, madaniy va ma'rifiy rivojlanishdagi o'rni.
- Sovet davrida ijtimoiy-siyosiy ta'limotlar: Pionerlarning temurchilik harakati, staxanovchilik va boshqa harakatlar hamda sovet mafkurasining o'rni.
- "Hujum" harakati: Harakatning mohiyati va oqibatlari, "Ozod Sharq ayoli" va "Paxta teish kompaniyasi".
- Mustaqillik arafasi va davrida Markaziy Osiyo mintaqasidagi ijtimoiy oqimlar: Oqimlarning jonlanish sabablari, reaksion mohiyati, missionerlik va prozelitizm.
- Mustaqillik yillarida milliy va umuminsoniy qadriyatlar: Ijtimoiy oqimlarning mintaqaviy ko'rinishi va Mustaqillik davri xususiyatlari.
- "Kamolot" yoshlar ijtimoiy harakati: Harakatning shakllanish jarayoni va ahamiyati, bolalar tashkilotining o'rni.
- O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida din va e'tiqod: Diniy bag'rikenglik, vijdon erkinligi va uning mohiyati.