Основные принципы двойного регулирования уровня грунтовых вод на территории орошаемых земель Республики Каракалпакстан
Ushbu kitob Qoraqalpog'iston Respublikasi hududidagi sug'oriladigan yerlarda grunt suvlari sathini tartibga solishning asosiy tamoyillarini o'rganadi. Unda grunt suvlari sathining o'zgarishi, sug'orish, kollektor-drenaj tizimlari va boshqa meliorativ tadbirlar bilan bog'liqligi tahlil qilingan. Mualliflar grunt suvlari sathining pasayishi bilan bog'liq muammolarni, shuningdek, kollektorlarda suvni to'sib turish orqali grunt suvlari sathini nazorat qilishning ilmiy-amaliy asoslarini muhokama qiladilar. Kitobda ko'p yillik kuzatuvlar, gidrologik ma'lumotlar va Qoraqalpog'iston sharoitida suv resurslaridan oqilona foydalanish bo'yicha tavsiyalar keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Grunt suvlari sathining o'zgarishiga ta'sir etuvchi omillar: Sug'orish hajmi, kollektor-drenaj tizimlarining holati, meliorativ tadbirlar, iqlimiy omillar (yog'ingarchilik), KZI (koeffitsiyent zemli ispolzovaniya) kabi omillarning grunt suvlari sathiga ta'siri ko'rib chiqiladi.
- Grunt suvlari balansining tahlili: Qoraqalpog'iston sharoitida grunt suvlari balansining kirim (suv olish, yog'ingarchilik, filtratsiya) va chiqim (bug'lanish, drenaj) qismlari tahlil qilinadi. Suv olish hajmining asosiy roli ta'kidlanadi.
- Kollektor-drenaj tizimlarining ta'siri: Kollektor-drenaj tizimlarining grunt suvlari sathini pasaytirishdagi roli, shuningdek, tizimlarning rekonstruktsiyasi natijasida erishilgan natijalar muhokama qilinadi. Kollektorlarning ishlashi va drenaj oqimining grunt suvlarining sathiga bog'liqligi o'rganiladi.
- Grunt suvlari sathini tartibga solish usullari: Kollektorlarda suvni to'sib turish (shlyuzlash) orqali grunt suvlari sathini nazorat qilish usuli, uning nazariy va amaliy asoslari bayon etiladi.
- Grunt suvlarining pasayishi muammosi: Grunt suvlarining 2.8-3.0 metrdan pastga tushib ketishi, tuproqning qurishi va sug'orish normasining ortishi bilan bog'liq muammolar ko'tariladi.