O‘zbek tili 6-sinf

Kitobda o'zbek tili grammatikasi va leksikasi bo'yicha ma'lumotlar berilgan. Unda so'z turkumlari, so'z yasash usullari, gap tuzilishi, tinish belgilari kabi mavzular yoritilgan. Kitob o'quvchilarning o'zbek tilini mukammal o'rganishlari uchun nazariy va amaliy mashg'ulotlarni o'z ichiga oladi.

Asosiy mavzular

Aniq va mavhum otlar: Bu mavzuda otlarning ma'no turlari, aniq va mavhum otlar, ularning qo'llanishi haqida ma'lumot beriladi. Aniq otlar ko'rish, sezish mumkin bo'lgan narsalarni bildirsa, mavhum otlar his-tuyg'ular, shaxs-narsaga xos belgilarni ifodalaydi.
Oʻrin-joy otlari: Bu mavzuda o'rin-joy otlari, ularning turdosh va atoqli bo'lishi, yasalishi va qo'llanishi haqida ma'lumot beriladi. O'rin-joy otlari bosh harf bilan yozilishi, tashkilot, korxona nomlari qo'shtirnoqqa olinishi kabi qoidalar tushuntiriladi.
Kasb-hunar otlari: Bu mavzuda kasb-hunar otlari, ularning yasalishi (lik, chilik qo'shimchalari orqali) va qo'llanishi haqida ma'lumot beriladi. Kasb-hunar otlarining jamiyatdagi ahamiyati, kasb tanlash masalalari ham yoritiladi.
Narsa-buyum otlari: Bu mavzuda narsa-buyum otlari, ularning ma'nosi, tub va yasama bo'lishi, yasama otlarning yasalish usullari (k, q, g'ich qo'shimchalari orqali) haqida ma'lumot beriladi.
Otlarda -day, -dek, kabi, xuddi shakllari: Bu mavzuda otlarga -day, -dek qo'shimchalarining qo'shilishi orqali o'xshatish, qiyoslash ma'nolari ifodalanishi, shuningdek, go'yo, xuddi, kabi so'zlar bilan birga kelishi qoidalari tushuntiriladi.
Egalik qoʻshimchalari bilan kelgan oʻzlik olmoshlari: Bu mavzuda o'zlik olmoshi (o'z), uning egalik qo'shimchalari bilan kelib qarashlilik ma'nosini ifodalashi, kishilik olmoshlari o'rnida qo'llanishi haqida ma'lumot beriladi.
Kelishik qoʻshimchalari bilan kelgan boʻlishsizlik olmoshlari: Bu mavzuda bo'lishsizlik olmoshlari (hech kim, hech nima, hech qayer kabi), ularning yasalishi (hech+so'roq olmoshlari) va kelishik qo'shimchalari bilan qo'llanishi qoidalari tushuntiriladi.
Kelishik qoʻshimchalari bilan kelgan gumon olmoshlari: Bu mavzuda gumon olmoshlari (allakim, nimadir, qaysidir kabi), ularning yasalishi (alla/dir+so'roq olmoshlari) va kelishik qo'shimchalari bilan qo'llanishi qoidalari tushuntiriladi. Qo'shimchalarning tartibi ham ko'rsatiladi.
Ozaytirma darajadagi sifatlar: Bu mavzuda sifatlarning ozaytirma darajasi, uning yasalishi (-mtir, -imtir, -ish qo'shimchalari orqali) va qo'llanishi haqida ma'lumot beriladi. Oddiy daraja, ozaytirma daraja o'rtasidagi farqlar ko'rsatiladi.
Orttirma darajadagi sifatlar: Bu mavzuda sifatlarning orttirma darajasi, uning yasalishi (juda, eng, nihoyatda so'zlari bilan) va qo'llanishi haqida ma'lumot beriladi. Shuningdek, sifatning birinchi bo'g'inini takrorlash orqali yasaladigan orttirma daraja (yap-yangi, qip-qizil kabi) ham tushuntiriladi.
Chama sonlar: Bu mavzuda chama sonlar, ularning yasalishi (-tacha, -larcha, -lab qo'shimchalari orqali) va qo'llanishi haqida ma'lumot beriladi. Chamalash ma'nosini ifodalovchi so'zlar (chiyasi, taxminan kabi) ham ko'rsatiladi.
Jamlovchi sonlar: Bu mavzuda jamlovchi sonlar, ularning yasalishi (-ov, -ovlon, -ala qo'shimchalari orqali) va qo'llanishi haqida ma'lumot beriladi. Ularning kelishik bilan o'zgarishi ham tushuntiriladi.
Butun va kasr sonlar: Bu mavzuda sonlarning turli xillari (butun, kasr), ularning yozilishi va o'qilishi qoidalari haqida ma'lumot beriladi.
Daraja-miqdor ravishlari: Bu mavzuda daraja-miqdor ravishlari (juda, eng, nihoyatda, ko'p, kam, ozgina kabi), ularning sifatlar bilan bog'lanib daraja yoki miqdorni ifodalashi haqida ma'lumot beriladi.
Haqida, toʻgʻrisida ko'makchilari: Bu mavzuda haqida, to'g'risida yordamchi so'zlarining (ko'makchilar) ma'nosi va qo'llanishi qoidalari tushuntiriladi. Ularning savollarga javob berishi ko'rsatiladi.
Vaqtni ifodalash: Bu mavzuda vaqtni ifodalash usullari, sanoq va tartib sonlarning qo'llanishi, ularning yozilish qoidalari (arab va rim raqamlari) haqida ma'lumot beriladi.
-(r) (-ar) edi shaklli oʻtgan zamon fe'li: Bu mavzuda -r(-ar) edi shaklli o'tgan zamon fe'lining ma'nosi (harakatning o'tgan zamonda davom etgani yoki takrorlanganini bildirish), yasalishi va tuslanishi qoidalari tushuntiriladi.
-gan edi shaklli oʻtgan zamon fe'li: Bu mavzuda -gan edi shaklli o'tgan zamon fe'lining ma'nosi (harakatning nutq so'zlanayotgan paytdan ancha oldin sodir bo'lganini bildirish), yasalishi va tuslanishi qoidalari tushuntiriladi.
Payt ravishlari: Bu mavzuda payt ravishlari (kecha, bugun, erta kabi), ularning ma'nosi (paytni bildirish), juft holda qo'llanishi va kelishik qo'shimchalari bilan qo'llanishi qoidalari tushuntiriladi.
Holat ravishlari: Bu mavzuda holat ravishlari (sekin, asta, tez kabi), ularning ma'nosi (harakatning qanday bajarilishini bildirish) va takror holda qo'llanishi qoidalari tushuntiriladi.
-moqda qoʻshimchali hozirgi zamon fe'li: Bu mavzuda -moqda qoʻshimchali hozirgi zamon fe'lining ma'nosi (nutq so'zlanayotgan paytda sodir bo'layotgan harakatni bildirish), yasalishi va tuslanishi qoidalari tushuntiriladi.
-moqchi shaklli kelasi zamon fe'li: Bu mavzuda -moqchi shaklli kelasi zamon fe'lining ma'nosi (kelasi zamonda maqsad qilingan harakatni bildirish), yasalishi va tuslanishi qoidalari tushuntiriladi. Uning bo'lishli va bo'lishsiz shakllari ham ko'rsatiladi.