Биореактор ва аппаратлар

Ushbu matn O'zbekiston Respublikasi oliy ta'lim muassasalari uchun mo'ljallangan "Bioreaktor va apparatlar" fanidan o'quv-uslubiy majmuaning OCR natijalaridir. Matn talabalarga fanni o'zlashtirishda yordam berishga qaratilgan bo'lib, fan dasturining asosiy elementlarini qamrab oladi. Jumladan, bioreaktorlarning tuzilishi, ishlash prinsiplari, biokimyoviy jarayonlar, sterilizatsiya usullari, gidrodinamik tizimlar va texnik-iqtisodiy ko'rsatkichlar kabi mavzular yoritilgan. Shuningdek, matnda talabalarning mustaqil ishlashi, baholash mezonlari va adabiyotlar ro'yxati ham keltirilgan.

Asosiy mavzular

• Kirish. Fanning rivojlanish tarixi va istiqbollari: Fanning maqsadlari, vazifalari, rivojlanish tendentsiyalari va biotexnologiya sanoatidagi o'rni haqida ma'lumot beriladi. Bioreaktorlar, fermenterlar, biosintez kabi asosiy tushunchalar kiritiladi.
• Bioreaktorlarning asosiy funksiyasi va tizimlari: Reaktor uskunalari, fizikaviy va gidrodinamik jarayonlar, issiqlik almashinuvi, konstruktiv elementlar, sterilizatsiya va gidrodinamik rejim kabi jihatlar ko'rib chiqiladi.
• Bioreaktorlarda sterilizatsiya, aseptikani ta'minlash: Asseptik kulturalash, germetiklik, gaz oqimi, issiqlik va elektr usullari, ionlashtiruvchi nurlanish va kimyoviy reagentlar yordamida sterilizatsiya usullari batafsil yoritiladi.
• Fermentyorlarda ko'pik hosil bo'lishi va uni bartaraf etish usullari: Geterogen texnologik jarayon, gazli faza, gidrodinamik sharoit, ko'pik hosil bo'lishi, sirt-aktiv moddalar va pufakchalar plyonkasi kabi masalalar muhokama qilinadi.
• Asosiy ishlab chiqarish fermentyorlari: Kulturalash jarayoni, fermentlarning klassifikatsiyasi, energiya berish usuli, aerob va anaerob sharoitlar, davriy va uzluksiz jarayonlar, aseptik va nosteril muhit, hujayradagi maqsadli mahsulotlar kabi elementlar tahlil qilinadi.
• Fermentyorlardagi biosintez jarayonlarini optimallashtirish va hisoblash: Avtotrof hayot, uglerod dioksidi, noorganik moddalar, fotosintetik, xemosintetik, geterotrof va aerob jarayonlarining optimallashtirish masalalari ko'rib chiqiladi.
• Ishlab chiqarish bioreaktorlarini tanlash va ularning texnik iqtisodiy tavsifi: Biokimyoviy reaktorlarni taqqoslash, analiz qilish, reaksion hajm birligi, kulturalash jarayoni, fermentlarning klassifikatsiyasi, energiya berish usuli, aseptik sharoitlar va gidrodinamika masalalari yoritiladi.
• Avtomatlashtirilgan loyixalash tizimining biotexnologik ishlab chiqarish va fermentyorlarni optimal loyihalash vazifalari: Korxona loyihalash, mikrobiologik jarayonlar, texnologik sxema, mikroblarning o'sishi, material balansi, mahsulot chiqishi, texnologik ob'ekt loyihalash, funksional loyiha kabi tushunchalar keltiriladi.