O’zbek tilida soda va qo’shma gaplar sinonimiyasi

Ushbu kitob o‘zbek tilidagi sodda va qo‘shma gaplarning sinonimiyasini o‘rganishga bag‘ishlangan. Unda sinonimiya hodisasi, uning xususiyatlari, o‘rganilish darajasi, lug‘aviy ma’noda darajalanishi, yuzaga keltiruvchi vositalar va sodda hamda qo‘shma gaplar o‘rtasidagi sinonimlik masalalari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, kitobda gaplarning tuzilishi, ma’no nozikliklari va uslubiy xususiyatlariga ham e’tibor qaratiladi.

Asosiy mavzular

Sinonimiya va uning xususiyatlari: Sinonimlikning mohiyati, til taraqqiyotida tutgan o'rni, o'zbek tilshunosligida o'rganilish tarixi va boshqa tillardagi tadqiqotlar bilan qiyoslanadi. Sintaktik sinonimiyaning leksik sinonimiyaga nisbatan kamroq o'rganilganligi ta'kidlanadi. Sinonimlikning uslubiy boylikni ko'rsatuvchi vosita ekanligi va turli kontekstlarda ma'no nozikliklarini ifodalashi tahlil qilinadi.
Sinonimlik va uning o'zbek tilida o'rganilish darajasi: O'zbek tilida sinonimlikning o'rganilish tarixi, B.To'ychiboev, R.Qo'ng'urov, S.Akbarov, G'.Rahmonov kabi olimlarning ishlari tahlil qilinadi. Sintaktik sinonimiyaning kam o'rganilganligi sababli, uni o'rganishning dolzarbligi asoslanadi. Funktsional yaqin, lekin bir xil bo'lmagan so'zlar va sintaktik butunliklar leksik-frazeologik hamda grammatik sinonimiyani yaratishi ko'rsatiladi.
Sinonimiya va lug'aviy ma'noda darajalanish: Leksik sinonimlarning leksik tarkibi teng, ba'zi belgi-xususiyatlari o'zaro farqli semalardan iboratligi ta'kidlanadi. Atash va vazifa semalari bir xil, ifoda semalari har xil bo'lgan hodisalar tahlil etiladi. Graduonimiya (ma'noviy darajalanish) hodisasi, narsa-buyum, belgi, harakat-holatni turli darajada atovchi leksik birliklar ko'rib chiqiladi.
Sinonimlikni hosil qiluvchi vositalar: Sinonimlikni hosil qiluvchi vositalar, xususan, subyektiv baho affikslari, ularning ma'nolari va boshqa til vositalari bilan sinonimik munosabatlari tahlil etiladi. -cha, -gina, -loq affikslarining ma'no ottenkalari va ularning sinonimlik munosabatlaridagi roli ko'rsatiladi.
Sodda va qo'shma gaplar sinonimiyasi: Sodda va qo'shma gaplar o'rtasidagi sinonimlik hodisasi, ularning uslubiy xususiyatlari, ma'no nozikliklari va ifoda imkoniyatlari tahlil qilinadi. Qo'shma gaplarning sodda gaplarga aylantirilishi, izohlash munosabatini ifodalovchi qo'shma gaplarning sodda gaplar bilan sinonimik qator hosil qilishi ko'rib chiqiladi.