Dehqonchilik ilmiy izlanish asoslari bilan

Ushbu uslubiy qo'llanma dehqonchilik fani bo'yicha tajriba va amaliy mashg'ulotlarni bajarish uchun mo'ljallangan bo'lib, talabalarga nazariy asoslar va ishlab chiqarish jarayonlari bilan tanishtirishdan iborat. Qo'llanma, shuningdek, aspirantlar, ilmiy xodimlar, magistrlar va soha mutaxassislari uchun ham foydali bo'lishi mumkin.

Asosiy mavzular

• Tuproq agregatlarini suvga chidamliligini aniqlash (N.I.Savvinov usuli): Tuproq agregatlarini suvga chidamliligini N.I.Savvinov usulida aniqlashning maqsadini va mazmunini tushuntiradi, tuproqning struktura hosil qilish xususiyatini, kesakchalarning turlarini, mustahkam strukturaga ta'sir etuvchi omillarni bayon qiladi. Ishni bajarish tartibi va topshiriqlar keltirilgan.
• Egat olib (infiltratsiya usuli) va bostirib sug'orishda struktura elementlarining chidamliligiga tuproq havosining ta'sirini aniqlash: Ushbu mavzuda egat olib va bostirib sug'orish usullari, tuproq kesakchalarining suv ta'sirida buzilishi, havo bosimining ta'siri, tajriba o'tkazish tartibi va tuproq hajmining o'zgarishini aniqlash usullari bayon qilingan.
• Haydalma qatlam tuzilishini aniqlash: Haydalma qatlamning tuzilishi, unumdorlik darajasi, tuproqning qattiq, suyuq va gazsimon qismlari, kovakliklar (kapillyar va nokapillyar), tuproqning suv xossalari, kovaklikning suv xossalariga ta'siri, haydalma qatlamni yaxshilash usullari, patronlar bilan namunalar olish tartibi va laboratoriya tahlillari bayon etilgan.
• Tuproqning maksimal dala nam sig'imini aniqlash: Tuproqning nam sig'imi, uning turlari (to'liq, kapillyar, maksimal), mexanikaviy tarkibga bog'liqligi, O'zbekiston tuproqlarining nam sig'imi, laboratoriya sharoitida aniqlash tartibi va formulalar keltirilgan.
• Har xil tuproqlarning suv o'tkazuvchanligini aniqlash: Tuproqning suv o'tkazuvchanligi, ahamiyati, o'lchov birliklari, omillari (mexanik tarkib, struktura, mustahkamlik, tuzilish, shimilgan asoslar), aniqlash usullari va formulalar bayon qilingan.
• Tuproqning suv ko'tarish xususiyatini aniqlash: Tuproqning suv ko'tarish xususiyati, ahamiyati, kapillyar namlikning ko'tarilish balandligi, harakat tezligi, omillari (tuproq zarrachalari, kukunlanganlik, zichlik), laboratoriya sharoitida aniqlash tartibi va formulalar bayon qilingan.
• Tuproqning texnologik xossalarini aniqlash. Tuproqning qovushqoqligi: Tuproqning qovushqoqligi, omillari (struktura, mexanik tarkib, namlik, singdirilgan asoslar), Atterberg usuli, laboratoriya sharoitida aniqlash tartibi va tuproqlarning qovushqoqligiga qarab guruhlanishi bayon qilingan.
• Tuproqning yopishqoqligini aniqlash: Tuproqning yopishqoqligi, omillari (mexanik tarkib, namlik), yerni ishlash sifatiga ta'siri, I.A.Kachinskiy asbobi, aniqlash tartibi va formulalar bayon qilingan.
• Tuproqning namligini aniqlash: Tuproq namligi, ahamiyati, aniqlash maqsadi, usullari (termostatda quritish, spirt yoqib quritish, V.E. Kabaev usuli), namuna olish tartibi, ishlash tartibi va formula keltirilgan.
• Texniko'r va kam yillik begona o'tlarning ta'rifi: Begona o'tlarning dehqonchilikdagi zarari, klassifikatsiyasi, parazit va noparazit turlari, bir yillik va ikki yillik begona o'tlar, ularning biologik xususiyatlari batafsil yoritilgan.
• Tuproqning begona o'tlar urug'i bilan ifloslanganligini hisobga olish: Tuproqning begona o'tlar urug'i bilan ifloslanganligini hisobga olishning maqsadga muvofiqligi, tuproq namunalari tekshirish tartibi, ifloslanishni aniqlash usullari, tuproq qirqimi, Kalentev burg'usi, formulalar keltirilgan.
• Gerbidlarni solish me'yorini aniqlash: Gerbitsidlar, ularning turlari (anorganik, organik), ta'sir etishiga ko'ra guruhlari (yoppasiga, tanlab ta'sir etuvchi), qo'llash shartlari, gerbitsidlarni solish me'yorini aniqlash tartibi va formulalar bayon qilingan.
• Almashlab ekish: Almashlab ekishning ahamiyati, dalalarning soni, ekinlarning navbatlanishi, rotatsiya davri, o'tmishdosh ekinlar, zichlangan, takroriy va oraliq ekinlar, haydalma qatlam tuzilishini aniqlash bayon qilingan.
• Tajriba qo'yish texnikasi. tajriba variantlarini joylashtirish usullari.: Dala tajribalari, yer tanlash, o'lcham va takroriylik, variantlarni joylashtirish (standart, sistemali, rendomizasiya) usullari, dalaga chiqish oldidan ishlar va tajriba olib borish tartiblari, takroriylikni aniqlash bayon etilgan.
• Tuproqni shudgorlash usullari bo'yicha tajribalarda hisoblash ishlari: Yerga asosiy ishlov berishni o'rganishga oid tajribalar, haydash chuqurligini o'lchash, haydash sifatiga baho berish va boshqa hisoblash ishlari qanday bajarilishi bayon qilingan.
• G'o'za maysalarini unib chiqishini xisobga olish: Tajriba maydoniga ekilgan chigit, chigit unib chiqishi quyidagicha hisoblab chiqiladi va shu kabi ma'lumotlar bayon qilingan.
• Raykaldan olingan xosilni gektariga aylantirib xisoblash.: O'zbekistondagi dehqonchilikda g'o'za nihoyatda mashhur ekin ekanligi bois ushbu uslubiy qo'llanmada Raykaldan olingan xosilni gektariga aylantirib xisoblash mavzusi ham berilgan.
• Bir omilli dala tajribasi natijalarini dispersion tahlil qilish ishlariga baho berish: Ushbu mavzuning mohiyati batafsil keltirilgan, ilmiy izlanishlardan misollar ham keltirilgan.
• Ko'p omilli dala tajribasi natijalarini dispersion taxlil qilish: Tajriba o'tkazishni to'liq ta'minlaydigan barcha jihozlar sanab o'tilgan hamda ularning tavsifi berilgan.