Tilshunoslikda variantlilik hodisasi
Maqolada tilshunoslikda variantlilik tushunchasi, variantlar turlari, uning munozarali jihatlari tadqiq etilgan. Talaffuz, urgʻu va tovush almashinuvi, soʻz oʻzgarishi va soʻz yasalishi bilan bogʻliq, shuningdek, morfologik va sintaktik variant turlari keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Variantlilik tushunchasi: Til birliklarining turli o'rinlarda har xil shakllarda ifodalanishidan iborat bo'lgan til birliklari variantliligi, bir tomondan tilning keng ifoda imkoniyatlariga ega ekanligini koʻrsatsa, ikkinchi tomondan tilning turli o'rinlarda variantlilikka boʻlgan ehtiyojidan kelib chiqadigan hodisadir. Variantlilik nutq qoʻllanishining turli sharoitlari, shuningdek, so'zlovchi shaxslarning ijtimoiy va hududiy mansubligidagi farqlari bilan belgilanadigan rang-barangligi va har xilligi sifatida ta'riflanadi.
- Variantlar turlari: Tilning turli sathlaridagi variant turlari va soni boʻyicha qarashlar. Umumiy, yordamchi, grafik va asosiy variantlar, dialektik, leksik-sintaktik, morfologik, semantik va fonetik variantlar, kombinator, oʻzgarmas, asosiy, qoʻshimcha, erkin, stilistik va fakultativ-kombinator fonema variantlari, aksentologik (urgʻu), morfologik (grammatik), orfoepik (talaffuz), semantik, soʻz yasash va fonetik variantlari kabi olti variant turi mavjud.
- Funksional ekvivalentlar: Shakliga koʻra har xil boʻlgan, ammo tilda bir xil mazmuniy funksiyani bajaradigan formal (shakliy) variantlik turini funksional ekvivalent deb ataladi. Shuningdek variantlarning stilistik, leksik-semantik va orfografik turlari ham mavjud.