Гироскоплар
Ushbu kitob giroskoplar va o'zgaruvchan massali jismlarning harakatini o'rganishga bag'ishlangan. Unda giroskoplarning turlari, nutatsiya harakati, aylanma harakat kinetik energiyasi, dinamika asosiy tenglamasi, kuch momenti, harakat miqdori momenti va saqlanish qonuni kabi mavzular yoritilgan. Shuningdek, kitobda noinerstial sanoq sistemalari, inersiya kuchlari, markazdan qochma inersiya kuchi va koriolis kuchi haqida ma'lumotlar berilgan.
Asosiy mavzular
- Giroskoplarning turlari: Simmetriya o'qi atrofida katta tezlikda aylanuvchi og'ir simmetrik jismlar giroskoplar deyiladi. Texnik giroskoplar uchta erkin burilish o'qiga ega bo'lib, ulardan biri bosh inersiya o'qi (simmetriya o'qi) hisoblanadi.
- Giroskoplar va nutatsiya harakati: Giroskopning aylanish o'qi M va Lo vektorlar yotgan tekislikka tik bo'lgan o'q atrofida buriladi. Giroskop uqining harakati boshlanganda kichik spi-rallar ko'rinishida tebrana boshlaydi.
- Aylanma harakat kinetik energiyasi: Aylanma harakat qilayotgan qattiq jismning kinetik energiyasi uning elementar qismlarining kinetik energiyalari yig'indisiga teng. Inertsiya momenti bilan bog'langan holda kinetik energiya T=Iω²/2 formula orqali ifodalanadi.
- Aylanma harakat dinamikasining asosiy tenglamasi: Aylanma harakat dinamikasining asosiy tenglamasi M = Iε ko'rinishida ifodalanadi, bu yerda M - kuch momenti, I - inersiya momenti, ε - burchak tezlanish.
- Harakat miqdori momenti va uning saqlanish qonuni: Qattiq jismning harakat miqdori momenti uning inersiya momenti va burchak tezligi ko'paytmasiga teng, ya'ni L=Iω. Tashqi kuchlar ta'sir qilmasa, harakat miqdori momenti saqlanadi.
- Noinertsial sanoq sistemalari. Inertsiya kuchlari.: Noinertsial sanoq sistemalarida markazdan qochma inersiya kuchi va koriolis kuchi kabi qo'shimcha kuchlar mavjud. Markazdan qochma kuch F = -mw²R formula bilan aniqlanadi.