Ўзбек тилининг тарихий фонетикаси
Kitob oʻzbek tilining tarixiy fonetikasi masalalarini yoritadi. Unda tilshunoslikning fonetika va fonologiya sohalari, tarixiy fonetikaning oʻrganish obyekti, manbalari va ahamiyati, oʻzbek tili tarixiy fonetikasini oʻrganish tarixi, fonetik hodisalar, unlilar va undoshlar taraqqiyoti, tovush almaşinuvlari va boshqa mavzular keng yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Fonetika va Fonologiya: Ushbu bo'lim fonetika va fonologiya fanlarining farqini, ularning tilshunoslikdagi ahamiyatini, toвуш tizimini oʻrganishda tutgan oʻrnini belgilaydi.
- Tarixiy Fonetikaning O'rganish Obyekti, Manbalari va Ahamiyati: Bu bo'limda tarixiy fonetika fanining nimani o'rganishi, qanday manbalarga asoslanishi va uning ahamiyati, xususan oʻzbek tili tarixini oʻrganishdagi roli koʻrsatilgan.
- Oʻzbek Tili Tarixiy Fonetikasini Oʻrganish Tarixidan: Bo'lim oʻzbek tilining tarixiy fonetikasi boʻyicha tadqiqotlar olib borgan olimlar va ularning ishlari haqida ma'lumot beradi.
- Унлилар ва уларнинг тараққиёти: Ушбу мавзуда эски туркий тилдан то ҳозирги ўзбек адабий тилигача бўлган даврда унлиларнинг эволюцияси, ўзгаришлари, сифат ва миқдорий таркибидаги ўзгаришлар таҳлил қилинади.
- Товушлар уйғунлиги: Тилдаги товушларнинг бир-бирига таъсири, товушларнинг мослашуви, бу ҳодисанинг тарихий тараққиётдаги аҳамияти кўриб чиқилади.
- Ундошлар ва уларнинг тараққиёти: Ундош товушларнинг тарихий ўзгаришлари, жарангли ва жарангсиз ундошлар, шунингдек, сонор ва соф ундошларнинг келиб чиқиш тарихи ёритилади.
- Ўзак ва бўғиннинг фонетик қурилиши: Ўзбек тилида ўзак ва бўғинларнинг таркиби, тузилиши, тарихий тараққиёт жараёнида уларнинг ўзгариши ва ривожланиши қонуниятлари таҳлил қилинади.
- Фонетик ҳодисалар: Тилда содир бўладиган фонетик ўзгаришлар, комбинатор ва позицион ўзгаришлар, сингармонизм, диссимиляция, протеза, эпентеза, синкопа, эпитеза каби ҳодисалар кўриб чиқилади.