Nafas olish fiziologiyasi

Ushbu kitob odam va hayvonlar fiziologiyasining "Nafas olish fiziologiyasi"ga bag'ishlangan bo'lib, nafas olishning ahamiyati, tiplari, organlarining evolyutsiyasi, gaz almashinuvi, qon bilan tashilishi, ximizmi, harakatlari va boshqarilishi kabi asosiy jihatlarini qamrab oladi. Kitob turli sharoitlarda nafas olishning o'ziga xos xususiyatlarini ham tahlil qiladi.

Asosiy mavzular

Nafas olish va chiqarish tizimi: Nafas olishning ahamiyati, organizmdagi gazlar almashinuvi jarayonlari, kislorodning roli, nafas olish tiplarining evolyutsiyasi (diffuzli, teri orqali, jabrali, o'pkali), nafas organlarining tuzilishi va funksiyalari (jabralar, o'pka, havo xaltalari), nafas olish mexanizmi.
Gazlarning qon bilan tashilishi: Qonning gazlarni (kislorod, karbonat angidrid) tashishdagi vazifasi, kislorodning gemoglobin bilan birikishi (oksigemoglobin hosil bo'lishi), karbonat angidridning qon bilan tashilishi (plazmada erigan holda, karbonat birikmalar holida), qonning gaz tarkibi (arterial va venoz qon).
Nafas ximizmi: Qonda gazlar (N, O2, CO2) miqdori, ularning parsial bosimlari, atmosfera va alveolyar havodagi gazlar tarkibi, gazlar almashinuvi uchun foizli miqdor va parsial bosimning ahamiyati, gazlarning eruvchanligi.
Nafas harakatlari: Nafas olish aktida muskullarning roli (nafas muskullari), nafas harakatlarining boshqarilishi, nafas chastotasi va chuqurligi, pnevmografiya, nafas olish va chiqarish mexanizmi (inspiratsiya va ekspiratsiya), diafragmaning roli, plevralararo manfiy bosimning ahamiyati.
Nafas olishning boshqarilishi: Nafas jarayonlarini nerv va gumoral sistemalar boshqarishi, nafas markazining joylashuvi (uzunchoq miya), nafasni boshqaruvchi quyi markazlar (orqa miya), nafas markaziga ta'sir etuvchi omillar (O2, CO2, H+), xemoreseptorlarning roli, nafas olish va qon aylanishining o'zaro bog'liqligi.
Turli sharoitlarda nafas olish: Jismoniy ish paytida nafas olishning o'zgarishi, atmosfera bosimi o'zgargan sharoitlarda (balandlik, chuqurlik) nafas olishning moslashuv jarayonlari.