Тут уруғини тозалиги ва кўкариш қобилиятларини аниқлаш

Ushbu kitob tut urug'chiligi va ipak qurtining ozuqa bazasini yaratish masalalariga bag'ishlangan. Unda O'zbekistonda tut plantatsiyalarini tashkil etish, ularni parvarishlash, urug' tayyorlash texnologiyalari, urug' sifatini nazorat qilish va davlat standartlari, shuningdek, urug'ning tozaligi va unuvchanligini aniqlash usullari batafsil yoritilgan. Kitobda, shuningdek, O'zbekiston sharoitida ipakchilikning dolzarbligi, tut daraxti urug'chiligining ahamiyati va respublikada tut urug'chiligi bo'yicha olib borilayotgan ishlar haqida ma'lumot berilgan.

Asosiy mavzular

O'zbekistonda ipakchilikning ozuqa bazasini yaratish dolzarbligi: Ipakchilik tarmog'ini rivojlantirish, yuqori navli raqobatbardosh pilla va ipak tolasi ishlab chiqarish, serhosil tut navlarini yaratish, kurt boqishning yangi texnologiyalarini qo'llash, tayyorlanayotgan pilla salmog'ini ko'paytirish va sifatini yaxshilash, ipak qurtining yangi zot va duragaylarini ishlab chiqarish vazifalari ko'rsatilgan.
Tut daraxti urug'chiligining maqsadi va ahamiyati: Tut daraxtining navli xususiyatini saqlash maqsadida payvandlash, qalamchalash va parxishlash usuli bilan ko'paytirish afzal bo'lsada, lekin O'zbekistonda hozirgi vaqtgacha va bundan keyin ham tutni urug'idan ko'paytirish asosiy usullardan bo'lib qolaveradi. Chunki, pillachilikni tobora rivojlantirish uchun yil sayin bir necha o'n millionlab tut ko'chatlarini uning urug'idan etishtirish mumkin.
Respublikada tut urug'chiligi va uning hozirgi ahvoli: Urug' olishga mo'ljallangan tutzorlar tashkil qilish uchun O'zbekiston Ipakchilik ilmiy tadqiqot instituti tomonidan bir qancha yangi otalik-onalik navlari tavsiya etilgan bo'lib, ular o'zlarining biologik xususiyatlariga bog'liq ravishda respublika viloyatlaridagi tumanlariga joylashtirilishi mumkin.
Urug'lik tutzorlarni tashkil qilish va ko'chatlarni joylashtirish tartibi: Urug'lik tutzor uchun unumdor, relyefi tekis, sho'rlanmagan yoki kam sho'rlangan, sizot suvlari chuqur joylashgan, maydoni kamida 1-2 ga li yerlar ajratilib, u kuzda 35-40 sm chuqurlikda haydaladi. Yerni erta ko'klam baronalab, ekish oldidan molalanadi.
Tut urug'ini tayyorlash texnologiyasi: Pillachilikning oziq bazasini yil sayin mustahkamlash uchun shunga munosib ko'chatlar etkazish ehtiyojini voqlaydi gan darajada tut urug'ini tayyorlash talab etiladi. Xozirgi kunda O'zbekistonning har bir viloyati va Qoraqalpog'iston respublikasida urug'lik tutzorlar mavjuddir.
Tut urug'ini quritish va saqlash tartibi: Yuvib tozalangan urug'lar so'kchaklarga tarang qilib tortilgan qop chodir ustiga 2-3 sm qalinlikda yoyib qo'yiladi. So'kchaklar kun tushmaydigan yerga, ya'ni daraxtning tagiga, bostirma yoki ayvonlarga o'rnatilgan bo'lishi kerak.
Tut urug'ining sifatini tekshirish va davlat standarti nazorati: Urug'ning sifati O'zbekiston Davlat urug'ini nazorat qilish stantsiyasida 13056.1-67 Davlat standarti bo'yicha olingan namunani tekshirish orqali aniqlanadi. Bunday maqsad har bir kg urug'ning tannarxini va 1 g ga sepiladigan urug' miqdorini aniqlashdan iborat.
Tut urug'ining tozaligi va ko'karish qobiliyatini aniqlash usullari: Buning uchun 13056.2-67 Davlat namunasi bo'yicha urug'dan 3-5 gr tortib olinadi. Buni P₁ harfi bilan belgilaymiz. Bu namuna (3-5g) ichidagi sog'lom va normal urug'lar nishtar yoki sopli igna yordamida sinchiklab har xil aralashmalardan tozalanadi.