Tohir Malik-Odamiylik mulki (1 qism)
Kitob odamiylik, axloq, ota-ona va farzand munosabatlari haqida bo'lib, insonning kamolotga erishish yo'llari va iymonning ahamiyatini yoritadi.
Asosiy mavzular
- Odamiylik mulki: Ushbu bobda kitobning sabablari, maqsadlari va muqaddima bayon etilgan. Unda insonning go'zal suratda yaratilishi, ne'matlarga burkanganligi va ulug' vazifalarni yelkasida ko'tarib, hidoyat yo'lini ko'rsatgan suyukli payg'ambarimiz Muhammadga (s.a.v.) salavot va salomlar yo'llash haqida so'z boradi.
- Qalb salomatligi: Ushbu mavzuda inson qalbiga e'tibor berish, uni kuzatish, o'nglash va turli marazlardan saqlash lozimligi ta'kidlanadi. Qalbni marazlardan saqlashga e'tiborsizlikning oqibatlari, solih amallarning qalbga bog'liqligi haqida so'z yuritiladi. Ibn Mas'ud hazratlarining qalbingiz maraz ekan, Alloh nazdida mitti qo'ng'izdan ham haqirroqsiz degan so'zlari keltirilgan.
- Basiyratli do'st: Bu mavzuda Alloh bir bandasiga xayr ato etmoqchi bo'lsa, unga o'z nafsining qusur va ayblarini ko'ra oladigan basiyrat berishi aytiladi. Kimningki basiyrati o'tkir bo'lsa, qusur va ayblari o'ziga albatta ko'rinajakligi, o'z ayblarini bilgan kishi ularni davolash imkoniga ega bo'lishi uqtirilgan.
- Yo saodat - yo falokat: Inson ro'parasida turgan ikki yo'l (hidoyat va zalolat) va tarbiya mezoni xususida so'z yuritiladi. Hamonki, inson taqdiri hali tug'ilmasdan ilgariyoq belgilab qo'yilgan ekan, yomonning yaxshi bo'lishiga harakat qilmog'i behuda ekanmi degan savolga javob beriladi.
- Ilm olish va tarbiya: Ilm o'rgatadigan dargohlarda o'rganish, ilm olish bor, ammo yaxshi tarbiya ta'limini qaerda o'rganamiz? Bu savolga javob beriladi. Ya'ni sevgini, marhamatni, o'z manfaatimizdan kechib, boshqa bir insonni quvontirishni, xolis, muxlis bo'lishni qaerda o'rganamiz? Bir-birimizni sevishni, bir-birimizga hurmat ko'rsatishni qanday o'rganamiz?
- Tarbiya asoslari: Ushbu mavzuda fazilatni qo'riqlaydigan go'zal axloqni va yaramas yo'ldan, yomon ahvolga tushishdan saqlaydigan hushyorlikni donolar muhim asoslardan hisoblaganlar. Yana va'daga - vafo, nasibaga - rizo, har bir baxtsizlikka qarshi chidamli bo'lish, haqiqat va to'g'rilikka rioya qilish kabilar ta'kidlangan.
- Ishq - muhabbat: Ishq - porloq yulduzdir, bashariyat koʻzining nuru ziyosi shundan. Ishq - tovlanib turuvchi gavhardir - insoniyat tojining ziynati va bahosi shundan. Ishq - tole' quyoshidir, qaygʻuli dillar tikanzori undan gulshan. Ishq - balqib turgan toʻlin oydir, qorongʻi koʻngillar kechasi undan ravshan. kabi so'zlar bilan ishqning ta'rifi berilgan.
- Hurmati volidayn - Farz ayn: Bu bobda ota - ona va farzand munosabatlariga doir axloq hamda muammolar haqida soʻz yuritiladi. Ota-onasini hurmat qilmagan farzand oʻz farzandlaridan hurmat talab qilishi noloyiqdir, deyiladi. Yaxshi farzand qanday bo'lishi kerakligi haqida so'z boradi.