Turkiya Respublikasidagi 1980–yilgi harbiy davlat to`ntarishi.
Ushbu maqola Turkiya Respublikasidagi 1980-yilgi harbiy davlat to'ntarishining sabablari, oqibatlari va undan keyingi siyosiy jarayonlarni tahlil qiladi. To'ntarishning asosiy sabablari demokratiya madaniyatining buzilishi, partiyalarning Yevropa andozalariga moslashuvi, diniy oqimlarning siyosatga aralashuvi sifatida ko'rsatiladi. To'ntarishdan keyin Milliy xavfsizlik kengashi hokimiyatni qo'lga oladi, konstitutsiya o'zgartiriladi, siyosiy partiyalar faoliyati cheklanadi. 1983-yildan keyin siyosiy hayot qayta tiklana boshlaydi, yangi partiyalar tuziladi va Turg'ut O'zal boshchiligida iqtisodiy islohotlar amalga oshiriladi.
Asosiy mavzular
- 1980-yilgi harbiy davlat to'ntarishining sabablari: Demokratiya madaniyatining buzilishi, partiyalarning Yevropa andozalariga moslashuvi, diniy oqimlarning siyosatga aralashuvi, mamlakatda ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy parokandalikning yuzaga kelishi, korrupsiya va siyosiy fitnalarning avj olishi.
- Milliy xavfsizlik kengashining hokimiyatga kelishi: To'ntarishdan so'ng Milliy xavfsizlik kengashi TBMM va hukumatni qo'lga oladi, komendantlik soati e'lon qilinadi, siyosiy partiyalar raislari qamoqqa olinadi, Kenan Evren davlat boshlig'i etib tayinlanadi.
- 1982-yilgi konstitutsiya: Ommaning siyosiy faolligi qurbon beriladi, siyosiy barqarorlikni ta'minlash uchun siyosiy plyuralizm yuzaga keltiriladi, turk establishmentining vakolati kengaytiriladi, g'arbcha modelda tuziladi, inson huquqlari va erkinliklari kafolatlanadi.
- 1983-yildan keyingi siyosiy jarayon: Siyosiy partiyalarning tuzilishiga ruxsat beriladi, yangi partiyalar tuziladi, Turg'ut O'zal boshchiligida iqtisodiy islohotlar amalga oshiriladi, liberallashuv va iqtisodiy barqarorlik dasturi davom ettiriladi.
- Turg'ut O'zal davri: Iqtisodiyotni liberallashtirish, eksportni rag'batlantirish, davlat mulklarini hususiylashtirish, turizm va eksport sohalarida daromadlarni oshirish, mamlakat siyosiy hayotida o'zgarishlar yuz berishi.