Қутадғу билигда келтирилган тўртликлар тавсифи

Ushbu maqola "Qutadg'u Bilig" asarida keltirilgan to'rtliklarning tavsifiga bag'ishlangan. Unda asarning o'zbek adabiy tilining shakllanish davrini ko'rsatuvchi ahamiyati, shuningdek, to'rtliklarning tuzilishi, mavzulari va tarbiyaviy ahamiyati tahlil qilingan. Asarda ilm-ma'rifatga chorlovchi, til odobiga bag'ishlangan, odob-axloq ruhidagi va ijtimoiy-siyosiy mavzularga oid to'rtliklar ko'rib chiqilgan. Shuningdek, ishqiy mazmundagi she'rlar ham tahlil etilgan va ularning insoniy his-tuyg'ularni ifodalashdagi roli ochib berilgan.

Asosiy mavzular

Ilm va ma'rifatga chorlovchi she'rlar: Sharq xalqlarida ilm-u ma'rifat ulug'langan. Ilmli bo'lishga da'vat qilingan she'rlar "Devonu lug'atit turk" asarida ham uchraydi. Bilib ol, uquv o'rgan, bexuda yurma, vaqti kelganda kuning oydinlashadi.
Til odobiga bag'ishlangan she'rlar: Til odobi, nutqning go'zalligi va uning inson hayotidagi ahamiyatiga bag'ishlangan. Til yarasi bitmaydi, shuning uchun tilni ehtiyot qilish kerak. So'z bilan dilni og'ritmaslik, yaxshi so'zlar bilan munosabat qilishga undaydi. Agar so'zingiz bilan kimningdir dilini og'ritsangiz, bu jarohat uzoq vaqt davom etadi.
Odob-axloq ruhidagi she'rlar: Odob-axloq, ota-onaga hurmat, kattalarga izzat, insoniy fazilatlar va jamiyatda o'zini tutish qoidalariga oid pand-nasihatlar berilgan. Ota-onangni sevindir, ularga xizmat qil, shunda ko'p foyda olasan.
Ijtimoiy-siyosiy ishlarga bag'ishlangan she'rlar: Adolatli boshqaruv, el-yurt manfaati, rahbarning xalq oldidagi mas'uliyati va adolatli siyosat yuritish masalalarini o'z ichiga oladi. Beklar siyosat bilan elini tuzatadi. Yomonlarga siyosat yuritish kerak, chunki siyosat yaramasliklarni tuzatadi.
Ishqiy mazmundagi she'rlar: Muhabbat, sevgi, sadoqat va insoniy his-tuyg'ularning go'zal ifodasi, sevgan insonning kamchiliklarini ko'rmaslik. Ko'ngil kimni sevsa, uning aybini bilmaydi. Barcha kamchiliklari to'ladi.