Макроиқтисодиёт фанидан маърузалар матни

Ushbu kitob makroiqtisodiyot fanining asosiy tushunchalari, muammolari va makroiqtisodiy siyosatga bag'ishlangan. Unda makroiqtisodiy ko'rsatkichlarni hisoblash usullari, muvozanat modellari, fiskal va monetar siyosat, iqtisodiy o'sish masalalari, tashqi savdo siyosati, to'lov balansi, valyuta kursi kabi mavzular o'rin olgan. Kitob talabalar, o'qituvchilar va iqtisodiyotga qiziquvchilar uchun mo'ljallangan.

Asosiy mavzular

• Makroiqtisodiyotga kirish: Makroiqtisodiyot fanining shakllanish tarixi, predmeti va obyekti, tadqiqot usullari, resurslar, tovarlar va xizmatlar hamda daromadlar-xarajatlarning doiraviy oqimi modeli ko'rib chiqiladi. Shuningdek mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot fanlarining farqi ochib berilgan. Iqtisodiy nazariyaning asosiy masalalari va tarkibi jadval ko'rinishida keltirilgan. Asosiy tushunchalarga izoh beriladi.
• Asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlar va ularni hisoblash: Milliy iqtisodiyotni tahlil qilishda qo'llaniladigan asosiy ko'rsatkichlar, yalpi ichki mahsulot (YAIM) tushunchasi va uni hisoblash usullari, YAIMni ishlab chiqarish, xarajatlar va daromadlar bo'yicha hisoblash, milliy hisobchilik tizimidagi boshqa ko'rsatkichlar, nominal va real YAIM, asosiy makroiqtisodiy ayniyatlar haqida ma'lumotlar beriladi. Yalpi milliy mahsulot (YaMM) va yalpi ichki mahsulot (YaIM) ko'rsatkichlari farqi tushuntiriladi.
• Makroiqtisodiy barqarorlik. Ishsizlik: Iqtisodiy davrlar va iqtisodiy tebranishlarning sabablari, ishsizlik tushunchasi va ishsizlik darajasining o'lchanishi, ishsizlikning iqtisodiy oqibatlari, A.Ouken qonuni, jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozning kelib chiqish sabablari, namoyon bo'lish shakllari va ishsizlik darajasiga ta'siri ko'rib chiqiladi. Ishsizlikning turlari (friksion, tarkibiy, davriy) keltirilgan. Ouken qonuni yoritilgan.
• Inflyatsiya va aksilinflyatsiya siyosati: Inflyatsiyaning mohiyati va hisoblash usullari, inflyatsiya turlari, talab va taklif inflyatsiyasi, inflyatsiya va ishsizlik o'rtasidagi bog'liqlik, Fillips egri chizig'i, aksilinflyatsiya siyosati va jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida uni amalga oshirish xususiyatlari haqida ma'lumotlar beriladi.
• Yalpi talab-yalpi taklif modeli: Yalpi talab-yalpi taklif modeliga umumiy tavsif, yalpi talab tushunchasi va grafiki, yalpi talabning baho va bahodan boshqa omillari, yalpi taklif grafiki va omillari, AD-AS modelida makroiqtisodiy muvozanat, makroiqtisodiy muvozanat buzilishining jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi yuzaga kelishiga ta'siri ko'rib chiqiladi.
• Iste'mol, jamg'arish va investitsiya funksiyalari: Iste'mol va jamg'arish, ularning grafiklari va funksiyalari, iste'mol va jamg'arishga o'rtacha hamda chegaralangan moyillik, investitsiyalarning mohiyati, grafiki va funksiyasi, investitsiyalar dinamikasini belgilovchi foiz stavkasidan boshqa omillar, akselerator modeli haqida ma'lumotlar beriladi.
• Keynsning tovarlar va xizmatlar bozoridagi makroiqtisodiy muvozanat modeli: Keynsning makroiqtisodiy muvozanat nazariyasi asoslari, haqiqiy va rejalashtirilgan xarajatlar, "Keyns xochi", ishlab chiqarish hajmining muvozanat darajasiga erishish mexanizmi, avtonom xarajatlar multiplikatori, retsession va inflyatsion uzilishlar tahlil qilinadi.
• Pulga talab funktsiyasi: Pul tushunchasi va uning funktsiyalari, pul agregatlari, pulga talabning klassik nazariyasi, pulga talabning keynscha nazariyasi tushuntiriladi. Shuningdek pul bozori va muvozanat yoritilgan. Punga ta'sir etuvchi omillar keltirilgan.
• Pul taklifi. Pul bozorida muvozanat: Pul taklifi, bank multiplikatori, pul taklifining kengaytirilgan modeli, pul multiplikatori, pul bozorida muvozanat, majburiy zahiralash normalari haqida malumot beriladi.
• Davlat byudjeti. Soliqlar: Davlat byudjetining mohiyati va funktsiyalari, davlat byudjeti xarajatlari, soliqlarning turlari va funktsiyalari, davlat byudjetining soliqlariga ko'ra tarkibi, soliq yuki, O'zbekiston Respublikasida soliq siyosati va soliq islohotlarining asosiy yo'nalishlari haqida malumotlar beriladi.
• Tashqi savdo siyosati: Tashqi savdo siyosatining mohiyati va vositalari, importga tariflar, importga tariflar kiritilishining iqtisodiy oqibatlari, ishlab chiqaruvchilarga subsidiyalar va importni kvotalar orqali tartibga solish, eksport subsidiyalari, eksport bojlari va eksportni ixtiyoriy cheklash, O'zbekiston Respublikasi tashqi savdo siyosatining xususiyatlari va uni takomillashtirish yo'nalishlari haqida ma'lumotlar keltirilgan
• To'lov balansi: To'lov balansi tushunchasi va uning tuzilishi, joriy operatsiyalar hisobi balansi, kapital harakati hisobi balansi, to'lov balansining tarkibiy qismlari o'rtasidagi bog'liqliklar, to'lov balansini makroiqtisodiy tartibga solish vositalari va usullari haqida ma'lumotlar berilgan
• Valyuta kursi: Valyuta va jahon valyuta tizimi tushunchasi, valyuta bozorini davlat tomonidan tartibga solish usullari, valyuta kursi va uni belgilovchi omillar, xarid qobiliyati pariteti, makroiqtisodiy siyosatning nominal va real valyuta kurslariga ta'siri haqida ma'lumotlar berilgan.
• Iqtisodiy o'sishning umumiy tavsifi va neokeynscha modellari: Iqtisodiy o'sish tushunchasi va o'lchanishi, iqtisodiy o'sishga omillari va tiplari, iqtisodiy o'sishning E.Domar modeli, iqtisodiy o'sishning R.Harrod modeli haqida ma'lumotlar berilgan