Йўл ҳаракати қоидалари ва хавфсиз ҳаракатланиш асослари

Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi Jizzax Politexnika Instituti "Sanoat Texnologiyasi va Qurilish" fakulteti talabalari uchun mo'ljallangan ma'ruzalar matni bo'lib, yo'l harakati qoidalari va xavfsiz harakatlanish asoslari fanidan bilim beradi. Matn transport vositalarini ishlatish va ta'mirlash, servis, yer usti transport tizimlari kabi yo'nalishlar bo'yicha bakalavr yo'nalishida tahsil olayotgan talabalar uchun tayyorlangan.

Asosiy mavzular

Kirish. Umumiy qoidalar: Qoidalar, asosiy tushunchalar, atamalar, haydovchining majburiyatlari, YTH sodir bo'lganda haydovchining vazifalari.
Yo'l belgi guruhlari. Ularning yoʻl-koʻcha sharoitida qoʻllanilishi: Yoʻl belgilari, ogohlantiruvchi belgilar, imtiyoz belgilari, taqiqlovchi belgilar, buyuruvchi belgilar, axborot-ishora belgilari, servis belgilar, qo'shimcha axborot belgilari, belgilarni oʻrnatishga qoʻyiladigan talablar.
Yoʻl belgi chiziqlarining guruhlari. Ularni yoʻl koʻcha sharoitida qoʻllanilishi: Yotiq va tik chiziqlar, ularning vazifalari, farqlash belgilari, qoʻllanilishi.
Piyodalarning vazifalari. Yoʻlovchilarning vazifalari. Maxsus transport vositalarining imtiyozlari. Svetofor va tartibga soluvchining ishoralari: Piyodalar va yo'lovchilarning majburiyatlari, maxsus transport vositalarining huquqlari, svetofor turlari va ishoralari, tartibga soluvchining harakatlari.
Ogohlantiruvchi va falokat ishoralari, falokat sababli to'xtash belgisining qoʻllanilishi. Harakatlanishni boshlash, yoʻnalishlarni oʻzgartirish: Ogohlantiruvchi va falokat ishoralari, falokat sababli to'xtash belgisi, harakatlanishni boshlash, yoʻnalishni oʻzgartirish qoidalari.
Harakatlanish tezligi, quvib o'tish, to'xtash va to'xtab turish: Tezlik miqdorlari, ularni oʻzgartirish, quvib oʻtish qoidalari, to'xtash va to'xtab turish shartlari.
Chorrahalarda harakatlanish: Chorraha, tutashma, chorraha xududi, chorraha turlari, chorrahalarni jihozlash, chorrahada oʻtish tartibi.
Temir yoʻl kesishmalari orqali harakatlanish: Temir yoʻl kesishmalari orqali harakatlanish qoidalari.
Transport vositalaridan foydalanishni ta'qiqlovchi shartlar: Tormoz tizimi, boshqaruv qurilmasi, tashqi yoritgichlar, oyna tozalagich, shinalar va yurgizgich boʻyicha ta'qiqlovchi shartlar.
Transport vositalarining boshqarishni oʻrgatish. Odam tashish. Yuk tashish. Velosiped va aravalar harakatlanishi shuningdek, hayvonlarni haydab oʻtishga doir qoʻshimcha talablar: Transport vositalarini boshqarish qoidalari, odam va yuk tashish qoidalari, velosiped va aravalar harakatlanishi, hayvonlarni haydash qoidalari.
Yo'llarda harakat xavfsizligini ta'minlashning davlat boshqaruv tizimi: Davlat boshqaruv organlarining vakolatlari, yo'l harakati xavfsizligini ta'minlash.
Yo'l harakatini tashkil etishda «Avtomobil-Haydovchi-Yoʻl-Piyoda- Muhit» tizimining oʻzaro bogʻliqligi: Avtomobil, haydovchi, yo'l, piyoda va muhitning o'zaro bog'liqligi.
Yoʻl harakatining asosiy tavsiflari: Transport harakatini tavsiflovchi koʻrsakichlar, piyodalar harakatini tavsiflovchi koʻrsatkichlar, harakat miqdori, harakat tarkibi, transport va piyodalar oqimining zichligi.
Piyodalar ishtirokidagi YTH va ularning koʻrsatkichlari: Piyodalar ishtirokidagi yo'l-transport hodisalari (YTH) va ularning koʻrsatkichlari, YTH turlari, YTH hisobga olish, iqtisodiy zararlar.
Piyodalar harakat xafvsizligini oshirish yoʻllari: Piyodalar harakatini tashkil etish tamoyillari, piyodalar oʻtish joylarida ziddiyatsiz harakatni tashkil etish.
YTH da jarohatlanganlarga 1-tibbiy yordam koʻrsatish: Tibbiy yordam koʻrsatish bosqichlari, tibbiy koʻrikdan o'tish muddatlari.