Topiraq qurami. Topiraqtin' mineral ha'm organikaliq bolimi. Topiraq quramindag'I aziqliq zatlardin' mug'dari
Ushbu kitob tuproqning tarkibi, tuzilishi va xususiyatlarini o'rganishga bag'ishlangan bo'lib, tuproqning mineral va organik qismlari, tuproqdagi oziq moddalar miqdori, tuproq eritmasi va tuproqning qattiq fazasi kabi asosiy mavzularni qamrab oladi. Kitobda tuproq hosil bo'lishi, tuproqning qishloq xo'jaligidagi ahamiyati, o'simliklar uchun oziq moddalarning roli va tuproq unumdorligini oshirish usullari haqida ma'lumot berilgan.
Asosiy mavzular
- Tuproq tarkibi: Tuproq qattiq, suyuq va gaz fazalaridan tashkil topgan. Qattiq faza mineral va organik moddalarni o'z ichiga oladi. Suyuq faza tuproq eritmasi bo'lib, unda o'simliklar uchun zarur bo'lgan oziq moddalar erigan holda mavjud. Gaz fazasi tuproq havosi bo'lib, u mikroorganizmlar va o'simlik ildizlari uchun muhimdir.
- Tuproqning mineral qismi: Tuproqning mineral qismi turli xil minerallardan tashkil topgan bo'lib, ular mayda bo'lakchalar (qum, loy, gil) holida uchraydi. Minerallar birlamchi va ikkilamchi bo'lishi mumkin. Birlamchi minerallar tog' jinslarining yemirilishi natijasida hosil bo'ladi, ikkilamchi minerallar esa kimyoviy jarayonlar natijasida hosil bo'ladi.
- Tuproqning organik qismi: Tuproqning organik qismi o'simlik va hayvon qoldiqlaridan hosil bo'lgan organik moddalarni o'z ichiga oladi. Organik moddalar gumusga aylanmagan va gumusga aylangan moddalardan iborat. Gumus tuproq unumdorligini oshirishda muhim rol o'ynaydi.
- Tuproqdagi oziq moddalar miqdori: Tuproqdagi oziq moddalar miqdori tuproq tipiga, organik moddalar miqdoriga va mineral tarkibiga bog'liq. O'simliklar uchun zarur bo'lgan asosiy oziq moddalar azot, fosfor va kaliydir. Tuproqdagi oziq moddalar zahirasi unumdorlikni belgilaydi.
- Tuproq eritmasi: Tuproq eritmasi o'simliklar uchun oziq moddalarni yetkazib beruvchi muhitdir. Tuproq eritmasida turli xil ionlar (anionlar va kationlar) mavjud. Tuproq eritmasining konsentratsiyasi o'simliklar uchun muhim ahamiyatga ega.
- Tuproqning qattiq fazasi: Tuproqning qattiq fazasi o'simliklar uchun oziq moddalarning asosiy zahirasini saqlaydi. Tuproqning qattiq fazasining asosiy qismini mineral moddalar tashkil etadi, organik moddalar esa kamroq miqdorda bo'ladi.