Botanika va o’simliklar fiziologiyasi va biоlogiyasi

Ushbu taqdimot "O'simlik gistologiyasining asoslari" mavzusini qamrab oladi. Unda o'simlik to'qimalarining tuzilishi, turlari va vazifalari batafsil yoritilgan. Xususan, hosil qiluvchi, o'tkazuvchi, asosiy, jamg'aruvchi va qoplovchi to'qimalar haqida ma'lumot berilgan. Taqdimotda to'qimalarning hujayra tarkibi, joylashuvi va o'simlik hayotidagi o'rni tushuntirilgan. Shuningdek, turli xil o'simlik organlarining anatomik tuzilishi ko'rsatilgan.

Asosiy mavzular

Kirish: Hujayralar orasida chiqib kelishi va shakli o'xshash, ma'lum bir vazifani bajaradigan hujayralar to'plami to'qima deyiladi. N. Gryu "O'simliklar anatomiyasi" asarida "to'qima" tushunchasini fanga kiritgan. To'qimalar o'simliklar uchun xos bo'lib, bajaradigan vazifasiga qarab oddiy va murakkab turlarga bo'linadi. Botonikaga oid adabiyotlarda 10 dan ortiq to'qima turi mavjudligi aytib o'tilgan.
Hosil qiluvchi to'qima (meritsema): Faqat o'simliklarda uchraydigan bu to'qima, o'simlikning deyarli barcha a'zolarida bo'lib, boshqa to'qimalarni hosil qilishda ishtirok etadi. Uning hujayralari yirik yadroli, donador sitoplazmali, nozik po'stli, yupqa va elastik xususiyatga ega. U uchki va yon hosil qiluvchi to'qimalarga ajraladi. Uchki to'qimalar kurtak, novda, ildiz uchlarida joylashib, o'simlikning bo'yiga o'sishini ta'minlaydi. Yon kambiy to'qima esa o'simlikning eniga o'sishini ta'minlaydi. Jaroxatlangan o'simlik tanasini tiklashda ham faol ishtirok etadi.
O'tkazuvchi to'qima: Bu to'qimaning asosiy vazifasi o'simliklarda suvda erigan moddalarning harakatini ta'minlashdir. Moddalar ikki tomonlama harakat qiladi: ildizdan bargga va bargdan ildizga. O'tkazuvchi to'qima nay deb yuritiladigan tik joylashgan, qalin qobiqli, cho'ziq, o'lik hujayralardan tashkil topgan. Bu naylar orqali tuproqdan shimingan suv va unda erigan mineral moddalar bargga, fotosintez natijasida hosil bo'lgan organik moddalar esa ildizga harakatlanadi.
Asosiy to'qima: Mazkur to'qima assimilyatsiya qilish, jamg'arish, suv va havoni jamg'arish vazifalarini bajaradi. Fotosintez asosiy to'qimaning muhim vazifasi bo'lib, unda organik moddalarning asosiy qismi hosil bo'ladi. Asosiy to'qima parenxima va assimilyatsion to'qima deb ham yuritiladi. Uning hujayralari yirik, g'ovak, hujayralar oralig'i katta, devorlari yupqa, xloroplastlarga boy. U yashil barglarda, yosh novdalarda, gul va urug'chisida, poyaning o'zagida va havo ildizlarida joylashgan.
Jamg'aruvchi to'qima: Jamg'aruvchi to'qima asosan tirik parenxima hujayralaridan tashkil topgan va organik moddalarni jamg'arish xususiyatiga ega. Bu to'qimada urug', meva, ildizmeva, tugunak kabi qismlarda ko'proq moddalar saqlanadi. Bug'doy, suli, arpa kabi o'simliklar urug'ida kraxmal va oqsillar, lavlagi, sabzi, uzum mevalarida esa qand saqlanadi.
Qoplovchi to'qima: Qoplovchi to'qima o'simlikning tashqi qismini qoplab turadi va ikki turga bo'linadi: Epiderma va Po'kak (Po'stloq ham shunga kirishi mumkin). Epiderma bir biri bilan zich joylashgan hujayralardan tuzilgan bo'lib, barg va yosh novdalarni qoplab turadi. Po'kak esa o'lik hujayralardan iborat, uning qobig'iga suberin shimilib, gaz va suvlarni o'tkazmaydi. U o'simlikni tashqi omillardan himoya qiladi. Po'stloq esa daraxt tanasining eski shoxlari va ildizini qoplab turadi.
Xulosa: Har qanday organizm hujayralardan tashkil topgan bo'lib, o'simlik, zamburug', hayvon hujayralari kimyoviy tarkibi, sitoplazmasi va hujayra membranasining mavjudligi bilan o'xshashliklarga ega. Sodda hujayralarning tuzilishi va funksional jarayonlari sodda, murakkab organizmlarda esa murakkab bo'ladi. Hujayralar evolutsiya davomida tuzilishi va funksiyalari jihatidan takomillashib boradi.
Foydalanilgan adabiyotlar: Taqdimot tayyorlashda V.V.Yaxontov, I.A.Karimov, V.V.Gussakovskiy, L.M.Zavertyaeva kabi olimlarning qishloq xo'jaligi, biologiya va iqtisodiyotga oid ilmiy ishlari va kitoblari foydalanilgan.