Географиядан машқ ва масалаларни ечиш усуллари
Ushbu kitob geografiya fanini o'rganuvchi o'quvchilar va o'qituvchilar uchun mo'ljallangan bo'lib, unda geografik masalalarni yechish usullari, xaritalar bilan ishlash, oriyentirlash, yer magnitizmi, atmosfera hodisalari, gidrosfera va boshqa ko'plab geografik tushunchalar yoritilgan. Kitobda nazariy bilimlarni mustahkamlash uchun amaliy mashqlar va masalalar keltirilgan, ularning yechimlari bilan birga. Shuningdek, kitob olimpiadalarga tayyorgarlik ko'rayotgan o'quvchilar uchun ham foydali bo'lishi mumkin.
Asosiy mavzular
- Oriyentirlash va ufq tomonlarini aniqlash: Ushbu bo'limda kompasdan foydalanish, ufq tomonlarini aniqlash, azimut, magnit og'ishi kabi tushunchalar berilgan. Joyda oriyentirlashga doir masalalar va topshiriqlar keltirilgan.
- Ufq uzoqligini aniqlash: Ko'rinma gorizont uzoqligini hisoblash formulalari va masalalari keltirilgan.
- Yer magnitizmi va magnit og'ish burchagini aniqlash: Magnit qutblari, magnit enkayishi, izogon chiziqlar haqida ma'lumot berilgan. Haqiqiy va magnit azimutni aniqlashga doir masalalar yechish usullari ko'rsatilgan.
- Topografik xarita va unda ishlatiladigan shartli belgilar: Topografik xaritalar, ularning elementlari, shartli belgilar, balandliklarni tasvirlash usullari haqida ma'lumot berilgan. Topografik xaritalar bilan ishlashga doir topshiriqlar keltirilgan.
- Masshtab va uning turlari: Masshtab turlari (sonli, nomli, chiziqli), ularni bir turdan ikkinchisiga o'tkazish, masalalarni yechish usullari ko'rsatilgan.
- Karta nomenklaturasi: Xalqaro millionlik kartalar nomenklaturasi, varaqlarni belgilash qoidalari tushuntirilgan, masalalar keltirilgan.
- Kartografik antipodlarni aniqlash: Yer sharida bir nuqtaning antipodini aniqlash formulasi va misollar berilgan, masalalar yechish usullari ko'rsatilgan.
- Yer sayyorasining harakati: Yerning o'z o'qi va Quyosh atrofida aylanishi, yil fasllari almashinuvi haqida ma'lumot berilgan. Quyosh nurlarining tushish burchagini aniqlash masalalari keltirilgan.
- Daraja to'ri, meridian va paralellar: Geografik koordinatalar, meridianlar, paralelllar haqida tushunchalar berilgan. Geografik koordinatalarni aniqlashga doir masalalar yoritilgan.
- Soat mintaqalari va vaqt hisobi: Vaqt mintaqalari, vaqt farqini hisoblash, sana o'zgarish chizig'i haqida ma'lumot berilgan. Soat mintaqalari bilan bog'liq masalalar yechish usullari ko'rsatilgan.
- Yerning ichki tuzilishi: Yerning qatlamlari, ularning xususiyatlari (zichlik, bosim, harorat) haqida ma'lumot berilgan. Haroratning chuqurlikga bog'liqligini ifodalovchi masalalar keltirilgan.
- Atmosfera: Atmosferaning tuzilishi, qatlamlari, havo harorati, bosimi, shamollar haqida ma'lumot berilgan. Shamol gulini chizish, o'rtacha haroratni hisoblashga doir masalalar berilgan.
- Havo namligi: Mutlaq va nisbiy namlik, ularni aniqlash usullari, gigrometr haqida ma'lumot berilgan.
- Atmosfera yog'inlari: Yog'in turlari, ularni o'lchash usullari haqida ma'lumotlar berilgan. Diagrammalar chizish va yog'in miqdorini hisoblash masalalari ko'rsatilgan.
- Gidrosfera: Dunyo okeani, daryolar, ko'llar, yer osti suvlari haqida umumiy ma'lumotlar berilgan.
- Dunyo okeani: Okeanning tuzilishi, harorati, sho'rligi, zichligi haqida ma'lumotlar berilgan. Tegishli masalalar va ularning yechimlari ko'rsatilgan.
- Daryolar: Daryo elementlari, daryo nishabligi, suv sarfi, egrilik koeffitsiyentini hisoblash masalalari keltirilgan.
- Ko'llar: Ko'llarning kelib chiqishi, turlari, morfometrik elementlari haqida ma'lumot berilgan.
- Yer osti suvlari: Yer osti suvlari turlari, hosil bo'lishi, harakati va xususiyatlari haqida ma'lumot berilgan.