Kompozitsiya asoslari

Ushbu o’quv qo’llanma O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan bo‘lib, unda «Kompozitsiya asoslari» kursi bo‘yicha namunaviy o‘quv dasturi asosida kompozitsiyaning vizual asoslari, vositalari, turlari, tamoyillari va xususiyatlari haqida batafsil ma'lumot berilgan. Qo'llanma dizayn yo'nalishi talabalari uchun mo'ljallangan bo'lib, arxitektura muhitlari dizayni talabalari uchun ham, boshqa oliy va o'rta maxsus o'quv yurtlari talabalari uchun ham ahamiyatlidir.

Asosiy mavzular

Kirish: O’zbekistonda zamonaviy qurilish va hayot darajasini oshirish sharoitida, garmonal va funktsional-fazoviylikni uyg‘unligi va sun'iy muhitni estetik yechishga katta ahamiyat qaratilganligi, madaniy meroslar, tizim va zamonaviy jamiyatning tartibi, dizaynerlar tajribasi arxitekturaviy muhitga yuqori talabni shakllantirishi, Oliy maktabning asosiy vazifasi — insonni yangi dunyodagi yuqori madaniyatli, o‘qimishli, ijodiyotni, qobiliyatni rivojlantirishga qaratilganligi, dizayn mutaxassisligi keng bilim (falsafa, san'at tarixi, chizmatasvir va rangtasvir va hokazo) va real amaliyotni o‘z ichiga olishi, kelajakda bu bilimlar profеssional amaliyotda zamin bo‘lib xizmat qilishi haqida so‘z boradi. Zamonaviy arxitekturaviy-dizaynеrlik bilim olishida barcha ijodiy fanlar kompozitsiyadan boshlanishi va uning asosiy shakllanishida kompozitsion qonuniyatlarni qo'llash muhimligi ta'kidlanadi.
Kompozitsiya elementlari: Nuqta, chiziq, dog', tekislik, tashqi ko'rinish, shakl, figura va fon kabi kompozitsiyaning asosiy elementlari va ularning xususiyatlari, turlari hamda vizual va fazoviy ifoda etish imkoniyatlari haqida ma'lumot beriladi.
Kompozitsiya vositalari: Ritm, metr, takrorlanish, statika, dinamika, kontrast, nyuans, tenglik, tuzilish, faktura, tekstura, simmetriya, assimetriya, muvozanat, o'lcham, massa, masshtab, mutanosiblik, modul, oltin kesim kabi kompozitsiyaning asosiy vositalari va ularning xususiyatlari batafsil yoritiladi.
Kompozitsiya turlari: Kompozitsiyaning uchta asosiy turi: frontal, hajmli va teran-fazoviy kompozitsiyalar haqida ma'lumot beriladi. Har bir turining o'ziga xos xususiyatlari, tuzilish usullari va vizual ifoda etish imkoniyatlari tahlil qilinadi.
Kompozitsiya qoidalari va tamoyillari: Kompozitsiyaning ob'yektivlik, ratsionallik, idrok qilish, birlik va yaxlitlik kabi asosiy qoidalari va tamoyillari bilan tanishiladi. Tabiatning asosiy qonunlari, optika qoidalari va vizual illyuziyalar kompozitsiyaga qanday ta'sir ko'rsatishi haqida so'z boradi.
Xulosa: Qo'llanmada bayon etilgan asosiy tayanch ma'lumotlar va tushunchalar, vizual qonun va qoidalarni tushunishga yordam berilishi, amaliy va mustaqil ishlar orqali bilimni mustahkamlash, kelajakda arxitektura muhitlari dizayni talabalariga ijodiy g'oyalarni amalga oshirishda yordam berishi ta'kidlanadi.