Культура речи (тексты лекций)
Ushbu kitob oʻzbek va rus tillarida nutq madaniyatiga bagʻishlangan. Unda nutq madaniyati, notiqlik sanʼati, yozma va ogʻzaki nutqning xususiyatlari, nutqning kommunikativ sifatlari, munozara olib borish madaniyati kabi mavzular koʻrib chiqilgan. Shuningdek, kitobda ish yuritish qoidalari, ishbilarmonlik yozishmalari va ilmiy matnlarni tayyorlash boʻyicha tavsiyalar berilgan.
Asosiy mavzular
- Nutq madaniyati: Nutq madaniyati fan sifatida, uning vazifalari, nutqning kommunikativ sifatlari (toʻgʻrilik, aniqlik, mantiqiylik, boylik, ifodalilik, oʻrinlilik), nutqning tuzilishi va uning til, tafakkur bilan aloqasi, nutq normalari va ularning xususiyatlari.
- Notiqlik sanʼati: Notiqlik sanʼati, notiq va auditoriya tushunchalari, nutqga tayyorgarlik koʻrish, notiqning ritorik koʻnikmalari va notiqlik odobi, auditoriya bilan muloqot oʻrnatish usullari, bahsli vaziyatlardan chiqish yoʻllari.
- Til uslublari: Badiiy, ilmiy, publitsistik, rasmiy-ish yuritish uslublarining xususiyatlari, ularning leksik, grammatik va stilistik vositalari, har bir uslubning qoʻllanilish sohasi va maqsadlari.
- Leksikologiya: Soʻzning maʼnosi, soʻzning leksik-semantik guruhlari (sinonimlar, antonimlar, omonimlar, paronimlar), soʻzning faol va passiv zaxiralari (arxaizmlar, neologizmlar, varvarizmlar, ekzotizmlar).
- Frazeologiya: Frazeologizmlar, ularning turlari, frazeologizmlarning uslubiy xususiyatlari, maqollar va matallar, ularning nutqdagi oʻrni.
- Grammatika: Soʻzlarning oʻzgarishi (otlar, sifatlar, sonlar, olmoshlar, feʼllar), soʻzlarning birikishi (soʻz birikmasi, gap), gaplarning turlari, sintaktik aloqalar (moslashuv, boshqaruv, bitishuv), gap boʻlaklarining oʻzaro munosabati, uslubiy xatolar.
- Orfoepiya: Adabiy talaffuz normalari, urgʻu, intonatsiya, toʻgʻri talaffuz qoidalari, uslubiy xatolar.
- Grafika: Imlo qoidalari, tinish belgilari, uslubiy xatolar.
- Ish yuritish uslubi: Hujjatlarning turlari, hujjatlarni rasmiylashtirish qoidalari, ishbilarmonlik yozishmalari, ariza, tarjimai hol, tavsifnoma kabi hujjatlarni tuzish qoidalari, ilmiy maqola tuzish va rasmiylashtirish.
- Tavtologiya: Tavtologiya bu bir so‘z yoki fikrning aynan takrorlanishi natijasida nutqning uslubiy xatosidir.
- Pleonazm: Pleonazm — bir so‘zning yaqqol qo‘shimcha so‘zlar bilan tavsiflanishi, misol uchun: eski arxeologiya