Bosh sahifa>Qidiruv>Traktor va avtomobillar

Traktor va avtomobillar

Ushbu uslubiy qo'llanmada «Traktor va avtomobillar» fani bo'yicha bosqich loyihasi va bitiruv malakaviy ishlarini bajarish tartibi yoritilgan bo'lib, 5630100-«Qishloq xo'jaligini mexanizasiyalashtirish» ta'lim yo'nalishida o'qiyotgan talabalari uchun mo'ljallangan.

Asosiy mavzular

  • Kirish: Respublikamizda qishloq xo'jaligida olib borilayotgan iqtisodiy islohatlar o'z samarasini bermoqda. Ayniqsa fermer xo'jaliklarining rivojlanishi har bir fermerdan qishloq xo'jaligi sohasi bo'yicha bilim talab etadi. Bugungi kunda respublikamiz dalalarida tuproqni shudgorlash, tuproqning yuza qismiga ishlov berish, ekish, qator oralariga ishlov berish va boshqa ishlarni bajarishda yuqori ish unumiga ega bo'lgan Magnum, MX-135, TTZ-80.10, TTZ-80.11, TTZ-100K.10, TTZ-100K.11, MTZ-80X va boshqa traktorlardan foydalaniladi. Bunday traktorlardan foydalanish o'z navbatida soha mutaxassisidan bilim va tajribani talab etadi. Shu nuqtai nazardan talabalar «Traktor va avtomobillar» fanini o'tishda o'zlarining olgan nazariy bilimlarini mustahkamlash uchun shu fandan bosqich loyihasini bajarishadi. O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan (2008 yil 23-avgustda) tasdiqlangan o'quv rejaga asosan 5630100-qishloq xo'jaligini mexanizasiyalashtirish ta'lim yo'nalishida “Traktor va avtomobillar” fani o'qitiladi, fanni to'liq o'zlashtirish maqsadida fan dasturida kurs loyihasini bajarish ham ko'zda tutilgan. Kurs loyihasini bajarish asosan tushuntirish yozuv qismi va tegishli grafiklardan iborat bo'ladi. Tushuntirish yozuv qismi asosan quyidagi bo'limlardan tashkil topgan: 1. Bosqich loyihasini bajarishga oid asosiy maʼlumotlar turkumi. 2. I-bo'lim. Traktor va avtomobillar nominal quvvati va tirsakli valning aylanish chastotasini aniqlash. Traktor va avtomobillarning nominal kuvvati va tirsakli valning aylanish chastotasini aniklash masalasi kuyida kursatilganligi sababli bu yerda berilmagan. 3. II - bo'lim. Ikki qismdan iborat: a - dvigatelning issiqlik hisobi; b - dvigatelning dinamik hisobi. 4. III-bo'lim. Ikki qismdan iborat: a - traktorning tortish kuchi hisobi; b - traktorning nazariy tortish tavsifnomasini qurish. Bosqich ishi loyihalashtirilayotgan traktorning asosiy ko'rsatkichlarini o'xshash traktorning ko'rsatkichlari bilan taqqoslab xulosa qilish bilan yakunlanadi. Bosqich ishini bajarish uchun fan dasturida ko'rsatilgan adabiyotlardan foydalanish mumkin.
  • 2-bo'lim. Dvigatelning issiqlik va dinamik hisobi: Dvigatellarni loyihalashda issiqlik hisobi uchun birlamchi ma'lumotlar traktor va avtomobillarning tortish hisobidan aniqlanadi. Tortish hisobi asosida dvigatelning effektiv quvvati N, tirsakli valning nominal aylanish chastotasi aniqlanadi. Undan keyin dvigatelning tipi (dizel yoki karbyuratorli), silindrlar soni, taktiligi va eng muhim konstruktiv parametrlar, xususan krivoship radiusi r ning shatun uzunligi L ga nisbati, ya'ni a koeffisiyenti tanlanadi.
  • 1. Issiqlik hisobining asosiy parametrlarini tanlash: Topshiriqni bajarishda issiqlik hisobi nominal rejim bo'yicha bajariladi. Siqish darajasi – ɛ. Siqish darajasi porshenning pastki turish nuqtasidan yuqori turish nuqtasiga harakatlanganida ishchi aralashmaning necha marta siqilishini ko'rsatuvchi son. Zamonaviy IYoDlarida siqish darajasi ɛ ning qiymati quyidagi oraliqda yotadi: Benzinli IYOD 6,5...11,0 (13,0 to'g'ridan-to'g'ri purkalganda) Gazli IYOD 6...10 Dizellarda: turbokompressorsizda 15...22 turbokompressorlida 11...16 Agar topshiriqda dvigatelning prototipi ko'rsatilgan bo'lsa, u holda siqish darajasi protipda qanday bo'lsa shunday tanlanadi. Siqish darajasi topshiriqda berilmagan bo'lsa, u holda uning qiymatini yuqorida keltirilgan ma'lumotlar asosida dvigatelning tipiga qarab qabul qilamiz.
  • Havoning ortiqlik koeffisenti -a - ichki yonuv dvigatelida ishlatiladigan yonuvchi aralashma tarkibidagi yonilg'i va havo miqdori orasidagi bog'liqlik turli rejimlarda doimiy bo'lmaydi. Aralashma tarkibi ichki yonuv dvigatelining yonilg'i tejamkorligini, energetik, ekspulatasion ko'rsatkichlarini belgilaydigan muhim omildir. Aralashma tarkibi havoning ortiqlik koeffisenti bilan xarakterlanadi. U aralashmadagi havoning haqiqiy miqdorining ( l yoki L) 1 kg yonilg'ining to'liq yonishi uchun zarur bo'lgan havoning nazariy ( lo yoki Lo) miqdoriga nisbati bilan aniqlanadi: L α = Lo Lo Havoning ortiqlik koeffisiyenti ishchi aralashmaning sifatini xarakterlaydi: a = 1- normal (stexiometrik) aralashma; a > 1- o'ta to'yinmagan aralashma; a <1- o'ta to'yingan aralashma. Agar a > 1,0 bo'lsa, o'ta to'yinmagan (bednыy) aralashma hisoblanadi. Bu aralashmalarda ortiqcha havo mavjud. Agar havoning miqdori biroz ortiq bo'lsa, bunday aralashma to'yinmagan (obednennыy) hisoblanadi. Agar a <1,0 bo'lsa, aralashma o'ta to'yingan hisoblanadi. Bunday aralashmalar yonilg'i bilan to'yingan bo'lib, bunda havo miqdori to'liq oksidlanish uchun yetarli darajada bo'lmaydi. Yonilg'i miqdori biroz yuqori bo'lsa, aralashma to'yingan deyiladi. Bosqich ishini bajarishda havoning ortiqlik koeffisiyenti a ning qiymatini quyidagi oraliqda olamiz: Benzinli dvigatellar uchun 0,8-1,2 Dizellar: nadduvsiz 1,2-1,65 nadduv bilan 2,1 gacha: Havoning ortiqlik koeffisiyenti -a - ichki yonuv dvigatelida ishlatiladigan yonuvchi aralashma tarkibidagi yonilg'i va havo miqdori orasidagi bog'liqlik turli rejimlarda doimiy bo'lmaydi. Aralashma tarkibi ichki yonuv dvigatelining yonilg'i tejamkorligini, energetik, ekspulatasion ko'rsatkichlarini belgilaydigan muhim omildir. Aralashma tarkibi havoning ortiqlik koeffisenti bilan xarakterlanadi. U aralashmadagi havoning haqiqiy miqdorining ( l yoki L) 1 kg yonilg'ining to'liq yonishi uchun zarur bo'lgan havoning nazariy ( lo yoki Lo) miqdoriga nisbati bilan aniqlanadi: α = L / L₀ Havonung ortiqlik koeffisiyenti ishchi aralashmaning sifatini xarakterlaydi: a = 1- normal (stexiometrik) aralashma; a > 1- o'ta to'yinmagan aralashma; a <1- o'ta to'yingan aralashma. Agar a > 1,0 bo'lsa, o'ta to'yinmagan (bednыy) aralashma hisoblanadi. Bu aralashmalarda ortiqcha havo mavjud. Agar havoning miqdori biroz ortiq bo'lsa, bunday aralashma to'yinmagan (obednennыy) hisoblanadi. Agar a <1,0 bo'lsa, aralashma o'ta to'yingan hisoblanadi. Bunday aralashmalar yonilg'i bilan to'yingan bo'lib, bunda havo miqdori to'liq oksidlanish uchun yetarli darajada bo'lmaydi. Yonilg'i miqdori biroz yuqori bo'lsa, aralashma to'yingan deyiladi. Bosqich ishini bajarishda havoning ortiqlik koeffisiyenti a ning qiymatini quyidagi oraliqda olamiz: Benzinli dvigatellar uchun 0,8-1,2 Dizellar: nadduvsiz 1,2-1,65 nadduv bilan 2,1 gacha
  • Termoximik hisoblar. Yonilg'ining tarkibida asosiy elementlarning miqdori:uglerod S, vodorod N va kislorod O lar massa yoki hajmda beriladi. Shuni ham e'tiborga olish kerakki, yonilg'ida oltingugurt S, azot N va antidetanasion, tutushga qarshi ko'rinishdagi ximik birikmali elementlar ko'rinishidagi va boshqa prisadkalar mavjud.: Yonilg'ining tarkibida asosiy elementlarning miqdori:uglerod S, vodorod N va kislorod O lar massa yoki hajmda beriladi. Shuni ham e'tiborga olish kerakki, yonilg'ida oltingugurt S, azot N va antidetanasion, tutushga qarshi ko'rinishdagi ximik birikmali elementlar ko'rinishidagi va boshqa prisadkalar mavjud.
  • Massa yoki hajm birligidagi yonilg'ining to'liq yonishi uchun nazariy jihatdan talab etilgan havoning miqdori uning elementlar tarkibi bo'yicha aniqlanadi. Yonilg'i tarkibiy qismlari (komponentlari) ning massa bo'yicha yoki hajm bo'yicha miqdori yonilg'ining e l yemyentar tarkibi deyiladi.: Massa yoki hajm birligidagi yonilg'ining to'liq yonishi uchun nazariy jihatdan talab etilgan havoning miqdori uning elementlar tarkibi bo'yicha aniqlanadi. Yonilg'i tarkibiy qismlari (komponentlari) ning massa bo'yicha yoki hajm bo'yicha miqdori yonilg'ining e l yemyentar tarkibi deyiladi.
  • Suyuq yonilg'i uchun mos holda (kg havo/kg.yonilg'i) va (kilomol havo / kg yonilg'i) da quyidagicha aniqlanadi:: Suyuq yonilg'i uchun mos holda (kg havo/kg.yonilg'i) va (kilomol havo / kg yonilg'i) da quyidagicha aniqlanadi: L₀ = 1/0.23(C+8H-Om); L = 1/0.21(CHO/12+H/4+O/32); bu yerda 0,23 va 0,21 - mos holda 1 kg havoda kislorodning massa va hajmiy miqdori qiymati; Havoning massasi (μ=28,96 kg/kmol). Silindrga kiritilayotgan yangi zaryad havo va yonilg'idan tashkil topgan. Suyuq yonilg'i uchun yangi zaryad miqdori quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi, ya'ni yonuvchi aralashmadagi kmollar soni M₁ = α·L° +1/μē, bu yerda µ- yonilg'i bug'ining molekulyar massasi (1-jadvalga qarang) yoki avtomobil benzini uchun µ=110...120 kg/kmol, dizel yonilg'ilari uchun µ=180...200 kg/ kmol oraliqda olinadi. Yuqorida keltirilgan formuladagi 1/µɛ ning a·L。 ga nisbatan juda kam miqdorga ega bo'lganligi uchun boshqacha qilib aytganda, dizellarda silindr ichiga atmosfera havosi kiritiladi, yonilg'i esa suyuq holatda purkaladi, purkalgan yonilg'i hajmini havoning hajmiga nisbatan e'tiborga olmasa ham bo'ladi. Bu holda formulani soddalashtirish uchun hisoblash ishlarida qabul qilinmaydi va M₁ quyidagicha topiladi, M₁ = a·L。 Ya'ni silindr ichiga kirgan haqiqiy havoning miqdoriga teng.
  • 1-jadval Suyuq yonilg'ilarning elementar tarkibi va quyi yonish issiqligi (B.N. Faynlayb bo'yicha): Suyuq yonilg'ilarning elementar tarkibi va quyi yonish issiqligi (B.N. Faynlayb bo'yicha)
  • Aralashma yonish mahsulotlarining tarkibi va miqdorini aniqlaymiz. 1 kg suyuq yonilg'i (a≥1 bo'lganda) yonganda yonish mahsulotlari mollari soni (chislo moley produktov sgoraniya 1 kg jidkogo topliva) quyidagicha: Aralashma yonish mahsulotlarining tarkibi va miqdorini aniqlaymiz. 1 kg suyuq yonilg'i (a≥1 bo'lganda) yonganda yonish mahsulotlari mollari soni (chislo moley produktov sgoraniya 1 kg jidkogo topliva) quyidagicha M2 = M CO₂ +M H₂O + M N₂ + MO₂ 1 kg yonilg'i yonganda hosil bo'lgan yonish mahsulotlarining miqdori: MCO₂ = C/12 va MH₂O = H/2 Yonish jarayonida qatnashmaydigan kislorod va azot miqdori quyidagi munosabat orqali aniqlanadi: α·Lo : MN₂ = 0,79a·Lo, ya'ni MN₂ = 0,79a·Lo, Mo₂ = 0,21a· L −0,21·L｡ = 0,21(a−1)L。 Yuqoridagilarni hisobga olgan holda yonish mahsulotlarining umumiy miqdori quyidagicha aniqlanadi. M₂ = a • L｡+H/4 + O₂/32 Yonilg'ining yonishi natijasida mollar sonining o'zgarishi molekulalar (molekulyar) o'zgarishining ximiyaviy koeffisenti orqali baholanadi: M₂ μo = M₁ Molekulyar o'zgarish haqiqiy koeffisentining qiymatiga asosan havoning ortiqlik koeffisenti α ta'sir ko'rsatadi, a ning o'sishi bilan µo kamaya borishi umumiy qonuniyatdir, a ning kamayishi bilan esa u ortib boradi. IYOD larida qo'llaniladigan µo ning o'zgarishini quyidagicha qabul qilamiz, ya'ni karbyuratorli dvigatellar uchun μο=1,05...1,08, dizeli dvigatellar uchun μο=1,01...1,05.
  • Atrof muhit va qoldiq gazlar param yetrlari. Atmosfera sharoitlarini quyidagicha qabul qilamiz: P =0,1 MPa; T° = 288 K.: Atmosfera sharoitlarini quyidagicha qabul qilamiz: P =0,1 MPa; T° = 288 K. Atrof muhitning bosimi va temperaturasi: P₁ = P = 0,1MPa; T₁ = T = 288 K. Qoldiq gazlar bosimi va temperaturasi: P, =1,15·0,1=0,115 MPa; T, =930 K.
  • Kiritish jarayoni: Kiritishda zaryadning zichligi (kg/m³) ni quyidagicha topamiz P = P⋅10º /(RT), bu yerda R = 287 Dj / (kg. grad) - havo uchun gazning solishtirma doimiyligi. Ya'ni R = R / μ¸= 8314/28,96 = 287 Dj/ (kg-grad), bu yerda uR = 8314 Dj / (kmol. grad) - universal gaz doimiyligi.
  • Kiritish oxiridagi bosim: Kiritish oxiridagi bosim Pa = Px - AP yoki P = P – AP .
  • Kiritish tizimining qarshiligi va silindr ichida zaryadning harakatlanish tezligining so'nishi ayrim cheklovlar (dopищуeniya) bilan Bernulli tenglamasidan aniqlanadi, ya'ni:: Kiritish tizimining qarshiligi va silindr ichida zaryadning harakatlanish tezligining so'nishi ayrim cheklovlar (dopищуeniya) bilan Bernulli tenglamasidan aniqlanadi, ya'ni: ΔΡ = (β² + ξεπ)(ω²ση / 2)ρκ·10-6, bu yerda ẞ - ko'rilayotgan silindr kesmida zaryadning harakatlanish tezligining so'nish koeffisenti; - kiritish tizimining qarshilik koeffisenti; Zaryadning urtacha harakatlanish tezligi; - kiritishda zaryadning tezligi(pri nadduve). Adabiyotlarda keltirilgan ma'lumotlarda ko'rsatilishicha, tajriba ma'lumotlariga ko'ra, zamonaviy avtotraktorlarda ishlatiladigan dvigatellarda nominal rejimda (β² + m) = 2,5...4, @m =50...130 m/s bo'ladi. To'rt taktli nadduvsiz dvigatellarda AP ning qiymati quyidagi oraliqda yotadi: - karbyuratorli dvigatellarda - (0,05 - 0,2) P｡; - dizellarda (nadduvsiz) - (0,03 - 0,18) P｡; dizellarda (nadduvli) - (0,03 - 0,1) P.. Kiritish oxiridagi temperaturani quyidagicha aniqlaymiz. T₁ =(T₁ + ∆T + γ,T,)/(1+γκ). To'rt taktli nadduvsiz dvigatellarda hisoblash ishlarida T = T₀ deb qabul qilinsa, nadduv qo'llanilganda esa T₁ havoning kompressorda siqilishida isishini hisobga olgan holda qabul qilinadi (bu mazkur ishining ilovasida berilgan misolda yaqqol ko'rsatilgan). Zamonaviy to'rt taktli dvigatellarda T ning qiymati quyidagi oraliqda yotadi: a karbyuratorli dvigatellarda - 320...380 K; dizellarda (nadduvsiz) - 310...350 K; dizzelarda (nadduvli) - 320...400 K.
  • Qoldiq gazlar koeffisiyenti. IYOD da gaz almashuvining muhim sifat ko'rsatkichlaridan biri qoldiq gazlar koeffisentidir. U bundan oldingi siklda silindrda qolgan yonish mahsulotlari miqdorining silindrga kirgan yangi zaryadning miqdoriga nisbatidan iborat:: Qoldiq gazlar koeffisiyenti. IYOD da gaz almashuvining muhim sifat ko'rsatkichlaridan biri qoldiq gazlar koeffisentidir. U bundan oldingi siklda silindrda qolgan yonish mahsulotlari miqdorining silindrga kirgan yangi zaryadning miqdoriga nisbatidan iborat:
  • Zamonaviy to'rt taktli avtotraktor dvigatellarda y,, T, va P, larning qiymatlari quyidagi oraliqda yotadi:: Zamonaviy to'rt taktli avtotraktor dvigatellarda y,, T, va P, larning qiymatlari quyidagi oraliqda yotadi: - karbyuratorli dvigatellarda - n = 1,34...1,39, P = 0,9...1,6 MPa, T= 650...800 K; - dizellarda (nadduvsiz) - n₁ = 1,38...1,42, P= 3,5...5,0 MPa, T = 700...900 Κ; - dizellarda (nadduvli) - n₁= 1,35...1,38, P= 6,0...8,0 MPa, T=900...1000 Κ.
  • Zaryadning (havoning) urtacha molyar issiqlik sigimi sikish jarayoni oxirida (qoldiq gazlarning ta'sirini hisobga olmagan holda) quyidagicha aniqlanadi: Zaryadning (havoning) urtacha molyar issiqlik sigimi sikish jarayoni oxirida (qoldiq gazlarning ta'sirini hisobga olmagan holda) quyidagicha aniqlanadi mCv = a + bT = 20,16+174·10³·T., кДж/(кмоль· град). Qoldiq gazlardagi mollar soni M₁ = α·γκ·L。 Siqish takti oxirida yonish boshlanishigacha qadar gazlarning mollari soni quyidagicha aniqlanadi M = M₁ + M₁.
  • Yonish jarayoni: Yonilg'ining yonishi jarayonida dvigatel silindri ichida issiqlik ajralib chiqadi va u ishchi jismning (rabochaya tela) ichki energiyasining oshishiga va mexanik ishning bajarilishiga olib keladi. Yonish oxirida temperatura T, va bosim P₂ ni aniqlash uchun quyidagilardan foylanamiz. O'rtacha molyar issiqlik sig'imi mCp = (20,2+0,92/α)+(15,5+13,8α)·10¯⁴T₂ +8,314, кДж/(кмоль·град). Yongandan keyin gazdagi mollarning soni M₂ = M₂ + M,. Ishchi aralashmaning molekulyar o'zgarish hisobiy koeffisiyenti β₁ = M₂/M.
  • CZ'Z uchastkada 1kg yonilg'ining yonishida (rasm. 135.sm.str.267 Kaptyushin) gaz bilan uzatiladigan issiqlik miqdori:Q = Q₁₄,kDj/kg, bu yerda - issiqlikdan foydalanish koeffisiyenti.: CZ'Z uchastkada 1kg yonilg'ining yonishida (rasm. 135.sm.str.267 Kaptyushin) gaz bilan uzatiladigan issiqlik miqdori:Q = Q₁₄,kDj/kg, bu yerda - issiqlikdan foydalanish koeffisiyenti.
  • Issiqlikdan foydalanish koeffisentining qiymati quyidagi oraliqda yotadi, ya'ni:: Issiqlikdan foydalanish koeffisentining qiymati quyidagi oraliqda yotadi, ya'ni: - karbyuratorli dvigatellarda - 0,85...0,95; - dizellarda - 0,7...0,9.
  • Yonish jarayonining oxirida temperaturani dizel dvigatellari uchun quyidagicha topamiz: Yonish jarayonining oxirida temperaturani dizel dvigatellari uchun quyidagicha topamiz BmCT = Q/[aL (1+y,)]+T(mC, +8,3141) yoki 1,035(29,149 +0,0025T-)T. . Bu tenglamani T. ga nisbatan yechib, T, topiladi. Bu yerda bosimning oshish darajasi a quyidagi oraliqda yotadi - dizellarda (λ= P / P) : λ= 1,2...1,5; - karbyuratorli dvigatellarda - 1 =3...4; - gazli dvigatellarda λ=3...5.
  • Yonish jarayonining oxiridagi bosim quyidagicha aniqlanadi: Yonish jarayonining oxiridagi bosim quyidagicha aniqlanadi P₁ = Ρλ, MPa.
  • Taxminiy kengayish darajasi (stepen predvaritelnogo rasshireniya): Taxminiy kengayish darajasi (stepen predvaritelnogo rasshireniya) p = β.·Τ /(λ·Τ).
  • Zamonaviy avtotraktor dvigatellarida ular to'liq yuklanishda ishlaganda maksimal temperatura va siklning bosimi quyidagi oraliqda yotadi:: Zamonaviy avtotraktor dvigatellarida ular to'liq yuklanishda ishlaganda maksimal temperatura va siklning bosimi quyidagi oraliqda yotadi: - karbyuratorli dvigatellarda T₂ = 2400...2900K; P = 3,5...4,0 MPa; P. =3...5 MPa; ZA - dizellarda: T₂ =1800...2300K; P = P = 5...12 MPa; ZA - gazli dvigatellarda: T₂ = 2200...2500K; P₂ =3...5 MPa; P = 2,5...4 MPa. ZA Dizel dvigatellarida silindr ichidagi temperatura yonish jarayonida karbyuratorli dvigatellarga nisbatan past, chunki ular uchun havoning ortiqlik koeffisenti a ning ancha yuqoriligi bilan ishlashi xarakterlidir.
  • Kengayish jarayoni: Gazning kengayish jarayonida yonilg'i yonganida ajralib chiqqan issiqlikning boshqa turga aylanishi natijasida ish bajariladi. Karbyuratorli va dizeli dvigatellarning siklida gazning kengayishi yonish davom etayotganda boshlanadi, bu esa kengayish jarayonining ana shu bosqichdagi o'ziga xos xususiyatidir. Keyingi kengayish darajasi (stepen posleduyuщyego rasshireniya) quyidagicha aniqlanadi. δρ ε ρ Kengayish politrop ko'rsatkichi qiymatini empirik formula yordamida aniqlaymiz. n₂ =1,18+130/n₁.
  • Kengayish jarayonining oxiridagi bosim P va temperatura T. ning qiymatlarini politrop jarayoni tenglamalari bo'yicha aniqlaymiz:: Kengayish jarayonining oxiridagi bosim P va temperatura T. ning qiymatlarini politrop jarayoni tenglamalari bo'yicha aniqlaymiz: -karbyuratorli dvigatellar uchun: P = P₂ / ɛ
  • Dvigatyel ish siklining indikator paramyetrla ri: Dvigatel ish siklining indikator parametrlari. Indikator diagrammada siklning o'rtacha indikator bosimi: P = P · v Indikator diagrammasining to'liqlik koeffisiyentini v = 0,95 deb qabul qilamiz. Indikator diagramma uchun siklning o'rtacha indikator bosimi: P₁ = P₁ · v = 0,95 · 0,95 = 0,9025МПа
  • Indikator FIK:: Indikator FIK: η₁ = P₁·α·l/(Q₁·P·η₄) = 0,9025 · 1,45 · 1,45/(42,5-1,210,83) = 0,448
  • Indikator solishtirma yonilg'i sarfi:: Indikator solishtirma yonilg'i sarfi: q₁ = 3,6·10³ /(Q₁·η₁) = 3,6·10³ /(42,5-0,448) = 190r / (kVt. soat)
  • Dvigatelning samarali (effektiv) ko'rsatkichlari. Porshenning o'rtacha tezligini W: Dvigatelning samarali (effektiv) ko'rsatkichlari. Porshenning o'rtacha tezligini taxminan W = 8 m/s deb qabul qilamiz. пер пс Mexanik yo'qolishining o'rtacha bosimi: P₁ = a+bWncp = 0,105+0,012·8=0,201MPa O'rtacha effektiv bosim: P = P₁ - P₁ = 0,9025-0,201=0,7015 MPa Mexanik FIK: e Effektiv FIK: ne=n₁·n™ = 0,448 · 0,78=0,35 Samarali solishtirma yonilg'i sarfi: q = 3,6·10³ /(Q₁·η) = 3,6·10³ /(42,5-0,35) = 234r/ (kVt. soat) H
  • Silindrning asosiy o'lchamlari va dvigatelning solishtirma parametrlari. Dvigatel litraji:: Silindrning asosiy o'lchamlari va dvigatelning solishtirma parametrlari. Dvigatel litraji: V₁ = (30г двN)/(P·n)=30·4·44,12/(0,7015·2000) =3,78л Silindrning ishchi hajmi: V₁ =V₁/i=3,78/4=0,945л ( = s / A = 1,55 deb qabul qilamiz. Unda silindrning diametri: D=1003/4·V /(π· ρ) =1003/4·0,945/(3,14·1,15)=105мм Porshen yo'li: S=D.p=105-1,15=120 мм Porshen yuzasining maydoni: F = D²/4 =3,14·1052 /4=8650мм² =86,5см² Porshenning o'rtacha tezligi: Wncp = S. n/(3.104) = 120-2000/(3 104)=8 m/s Dvigatelning effektiv burovchi momenti: M=9550·N』 / n₁ =9550·44,12/2000=212 Н·м Yonilg'ining soatlik sarfi: §m = Ne • qe = 44,12·243=10,7 kg/soat Litr quvvati: Solishtirma porshen quvvati: N = N /V₁ = 44,12/3,78=11,7 kVt/l N₁ = N｡•4/(i· π· D²) = 44,12-4/(4.3,14·1,052)=12,8 kVt/dm³ Agar dvigatelning massasini D-144 dizeli prototipi bo'yicha x = 375kg deb qabul qilsak, u holda litrdagi massasi: q^ = 5cyx/(V₁・i) = 375 /(0,945 · 4) = 99kg/l va solishtirma massasi: qn=§cyx/Nen=375/44,12=8,5 kg/kVt.
  • Mexanik yo'qolishning o'rtacha bosimi quyidagicha aniqlanadi: Mexanik yo'qolishning o'rtacha bosimi quyidagicha aniqlanadi P = a + v Wp.sr, MPa, bu yerda “a” va “v” koeffisiyentlarning qiymatlari dvigatelning tipi, konstruksiyasi, o'lchami, silindrlar soni va issiqlik holatiga bog'liq. Yuqorida keltirilgan koeffisentlarning o'rtacha qiymatlari 1-jadvalda keltirilgan; Wp.sr - porshenning o'rtacha tezligi, Wp.sr = 8 m/s.
  • 1-jadval: 1-jadval Turli IYoD lar uchun “a” va “v” koeffisentlarning qiymatlari (Nikolayenko A.V, 73 bet)
  • O'rtacha samarali bosimni quyidagicha topamiz.: O'rtacha samarali bosimni quyidagicha topamiz. P=P-PM.n MPa.
  • Mexanik FIK. Indikator ishning samarali ishga aylanishining mukammalligini baholash uchun mexanik FIK tushunchasidan foydalaniladi va u kuyidagicha aniklanadi.: Mexanik FIK. Indikator ishning samarali ishga aylanishining mukammalligini baholash uchun mexanik FIK tushunchasidan foydalaniladi va u kuyidagicha aniklanadi. n₁ = Pe / P₁.
  • Nominal rejimda avtotraktor dvigatellari ishlaganidan ning qiymati quyidagi oraliqda yotadi:: Nominal rejimda avtotraktor dvigatellari ishlaganidan ning qiymati quyidagi oraliqda yotadi: -karbyuratorli dvigatellarda -η = 0,7...0,85; -dizel dvigatellarda (nadduvsiz) -η₁ = 0,7...0,82; -gazli dvigatellarda (nadduvli) η₁ = 0,7...0,9; gazli dvigatellarda M -η₁ = 0,75...0,85. Samarali (effektiv) FIK ne ni quyidagicha topamiz ne = ninM Nominal rejimda ishlaganda effektiv FIK ning qiymati quyidagi oraliqda yotadi: -karbyuratorli dvigatellarda - n = 0,25...0,33; - dizel dvigatellarda -η = 0,35...0,40; - gazli dvigatellarda -η = 0,23...0,30.
  • Samarali solishtirma yonilg'i sarfi qe quyidagicha aniqlanadi.: Samarali solishtirma yonilg'i sarfi qe quyidagicha aniqlanadi. Agar samarali quvvat N va yonilg'i sarfi G₁ ma'lum bo'lsa samarali yonilg'i safri q. quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi qe = G₁·10³/ Ne, г/кВт·соат).
  • Bizning holat uchun: Bizning holat uchun qe =3,6·10³ /(Q₁·ŋ₂), г/(кВт·coam).
  • Zamonaviy avtotraktorlarda samarali solishtirma yonilg'i sarfining o'rtacha qiymatlari quyidagi oraliqda yotadi:: Zamonaviy avtotraktorlarda samarali solishtirma yonilg'i sarfining o'rtacha qiymatlari quyidagi oraliqda yotadi: - karbyuratorli dvigatellarda -q=300...370, г/(кВт·соат); -ajratilmagan kamerali dizellarda -q=225...260, г/(кВт·соат); - vixrekamerali va predkamerali dizellarda -q = 245...270, г/(кВт·соат); - gazli dvigatellarda (issiklik sarfi) -q=14...17 МДж/(кВт·соam).
  • Dvigatelning asosiy o'lchamlari va solishtirma parametrlarini aniqlash.: Dvigatelning asosiy o'lchamlari va solishtirma parametrlarini aniqlash. Dvigatelning litraji Bitta silindrning ishchi hajmi V₁ =120N, /(Pen₄), 1. V=V₁/i, 1. S/D ga nisbatinip deb belgilab, ya'ni S/D=p_va_S=D.p deb faraz qilib, p ning qiymatini protip asosida qabul qilamiz, masalan_p=S/D=0,95, (yoki p = 1,15). U holda silindr diametri quyidagicha topiladi D=1003/4·V /(π· ρ), mm. Porshen yo'li S = D·p, mm. Yuqorida keltirilgan D va Slarning qiymatlarini butun songacha yaxlitlab olib va ulardan qabul qilingan qiymatlari buyicha dvigatelning aniqlik kiritilgan asosiy parametrlari va ko'rsatkichlari aniqlanadi. Dvigatelning litraji, l Samarali quvvat, kVt: V₁ = π· D² ·S·i /(4·10º). N = Pa·V·n/(30·τε). Samarali burovchi moment, Н·м: M =9550·N/n. Yonilg'ining soatlik sarfi, kg/soat: G₁ = Neqe. Porshenning o'rtacha tezligi, m/s: Wn.cp = S. n/(3·104). Dvigatelning litraviy quvvati N₁ = N€ /(V₁ • i) = P · n/(30·τ｡). Zamonaviy avtotraktor dvigatellarda litraviy quvvatning qiymati quyidagi oraliqda yotadi: avtomobil karbyuratorli dvigatellarda - 20...45; л avtotraktor dizellarida - 10...20 kVt/l.
  • Baholovchi ko'rsatkichlar sifatida solishtirma porshen quvvati ham qo'llaniladi:: Baholovchi ko'rsatkichlar sifatida solishtirma porshen quvvati ham qo'llaniladi: N₁ = 4· Ν /(π· D²·i), kVt/dm². Zamonaviy avtotraktor dvigatellarida solishtirma porshen quvvati N, ning qiymati quyidagi oraliqda yotadi: avtomobil karbyuratorli dvigatellarida -15...35; avtotraktor dizellarida - 15...25, kVt/dm². Dvigatelning muhim solishtirma ko'rsatkichlari - litraviy massa va solishtirma massa. kg/l, kg/kVt. Bu yerda Nen = N₁·V₁₂ ·i bo'lganligi uchun qn =Gcyx/(Vh·i), qN = GCVx/Nен, qn =Gcyx/(N.Vh₁•i)=q』/N』 . Zamonaviy avtotraktor dvigatellarida litraviy va solishtirma massa qiymatlari quyidagi oraliqda yotadi: - avtomobil karbyuratorli dvigatellarida - q₁ = 75...150 kg/l, qN =1,5...6,0 kg/kVt; - avtotraktor dizellarida - q₁ = 100...200 kg/l, qN = 4...10 kg/kVt. Shunday qilib, yuqorida keltirilgan ma'lumotlar asosida dvigatelning issiqlik hisobini hisoblash va uning asosiy parametrlarini aniqlash mumkin.
  • Indikator diagrammasini qurish: Issiqlik hisobi natijalari bo'yicha dvigatelning nominal rejimi uchun analitik yoki grafik usulda indikator diagramma quriladi. Ulardan analitik usul ko'proq qo'llaniladi, chunki u ko'proq aniq ma'lumotlarni beradi. Bunda diagrammaning xarakterli nuqtalari bosimning siqish boshlanishidagi P₁, siqish oxiridagi P., yonish oxiridagi P₂, gazlarning chiqishi oxiridagi P., siqish politrop ko'rsatkichi n₁ va kengayish n₂, siqish darajasi ɛ, taxminiy (dastlabki) p va keyingi kengayishning 8, hisoblangan qiymatlaridan foydalaniladi. Indikator diarammasi quyidagi ketma-ketlikda quriladi. 1. p-V o'qi o'tkaziladi va unda bosim va hajmning masshtabi tanlanadi. Bosimning parametralari ordinata o'qi bo'yicha qo'yiladi, hajmniki esa absissa o'qi bo'yicha. Bosimning masshtabini hajmning masshtabidan 1,4...1,6 marta katta qabul qilish tavsiya etiladi. 2. Yonish kamerasining hajmi quyidagi tenglama bo'yicha aniqlanadi V=V₁ /(ε−1). 3. Taxminiy (dastlabki kengayish) kengayish hajmi hisoblanadi. V₁ = ρ·V. 4. V, V, va V₁₂ hajmlarining olingan qiymatlari hajm o'qi bo'yicha qo'yiladi va olingan nuqtalardan vertikal chiziqlar o'tkaziladi. 5. Atmosfera bosimi P. chizig'i hajm o'kiga nisbatan parallel o'tkaziladi.
  • 6. Issiqlik hisobidan olingan P₁, P., P₂ va P. bosimning qiymatlari qo'yiladi. 7. P. chizig'iga parallel holda kiritish va chiqarish chiziqlari o'tkaziladi. 8. Quyidagi tenglamalar bo'yicha aniqlanadigan, oraliq nuqtalar bo'yicha siqilish va kengayish politropi quriladi.: 6. Issiqlik hisobidan olingan P₁, P., P₂ va P. bosimning qiymatlari qo'yiladi. 7. P. chizig'iga parallel holda kiritish va chiqarish chiziqlari o'tkaziladi. 8. Quyidagi tenglamalar bo'yicha aniqlanadigan, oraliq nuqtalar bo'yicha siqilish va kengayish politropi quriladi. PV = PVM; X X P₁ = P • (V/V) bu yerda P va V₁₂ - bosim va hajmning joriy qiymatlari. Odatda V ning quyidagi qiymatlarni qabul qilish tavsiya etiladi: V₁ =3V; x = 6V; V₁ =9V, Vx = 12V ulardan foydalangan holda olinadi Px₁ = P/3; P = Po/6; Px₁ = Po/9
  • Bu holda hajmning quyidagi qiymatlarini berish tavsiya etiladi: Vx₁ =2Vz; Vx₂ = 4Vz; Vx₁ =7Vz; Vx₁ =10V2 . U holda P₁₁ = P2 / 2"2 ; P = P/4"2; P = P / 7"2 ; P₁₁ = P2 /10"2 .: Bu holda hajmning quyidagi qiymatlarini berish tavsiya etiladi: Vx₁ =2Vz; Vx₂ = 4Vz; Vx₁ =7Vz; Vx₁ =10V2 . U holda P₁₁ = P2 / 2"2 ; P = P/4"2; P = P / 7"2 ; P₁₁ = P2 /10"2 . Qo'yilgan nuqtalar bo'yicha indikator diagrammasi quriladi. Haqiqiy indikator diagramma a c'c" z" в' в" ra (sm. ris. 135 Kaptyushin, str. 267). Hisobiy indikator diagrammadan farq qilinadi, chunki real dvigatelda yonilg'ini ilgarilatib purkash (c'nuqta) hisobiga ishchi aralashma porshenning YuTN ga kelgunga qadar (f nuqta) o't oladi, uning natijasida siqish jarayoni oxirida (c" nuqta) bosim oshadi. Ko'rinib yonish jarayoni o'zgarib boradigan hajmda amalga oshib boradi, shuning uchun cz'z zonasida diagramma aylanasimon (skrugyayetsya) kechadi. Chiqarish klapani porshenning PTN ga yetmasidan (6'nuqta) ochiladi, kengayish oxirida bosim kamayadi (6" nuqta) va diagramma ham aylanasimon (skrugleniye) kechadi. Hisoblangan indikator diagrammaga gaz taqsimlash fazalarining qiymatlari qo'yiladi: kiritish klapanlarining ochila va yopila boshlashi (a' va a" nuqtalari); chiqarish klapanlarining ochila va yopila boshlash (6'va r' nuqtalari). Diagrammadagic', f, в', a', r'va a" nuqtalarining holati tirsakli valning burilish burchagi @ va porshenning siljishi S orasidagi o'zaro bog'liqlik tenglamasi bo'yicha aniqlanadi. Sx = R[(1 − cos p) + (λμ / 4)(1 − cos 2p)], bu yerda R=S/2 - krivoship radiusi; ш 1 = R/L - krivoship radiusining shatun uzunligi L₁ ga nisbatini hisobga oluvchi krivoship-shatun mexanizmning doimiyligi. Zamonaviy traktor dizellari uchun λ₁ =0,26...0,28 . Shunday qilib, dvigatelning haqiqiy indikator diagrammasi olinadi. Undan keyin diagramma maydonini planimetriya qilib, hisoblangan siklning o'rtacha indikator bosimi topiladi
  • bu yerda F - indikator diagrammasining diagrammasi; μ - bosim masshtabi; l - diagrammaning uzunligi, mm.: bu yerda F - indikator diagrammasining diagrammasi; μ - bosim masshtabi; l - diagrammaning uzunligi, mm. Bu qiymatlar issiqlik hisobidan olingan P' qiymati bilan solishtiriladi. Hisoblangan diagramma bo'yicha topilgan P ning qiymati issiqlik hisobi natijasida noaylanasimon (neskruglennoy) diagramma uchun olingan P' qiymati bilan teng bo'lishi lozim. P va P qiymatlarini taqqoslashda diagrammaninng qabul qilingan to'liqliq koeffisentini inobatga olish zarur. To'rt taktli dizel dvigatelning hisoblangan va haqiqiy indikator diagrammasining ko'rinishi quyidagi 1-rasmda keltirilgan (Kaptyushin, str. 267).
  • Siqish va kengayish politropini qurishning grafik usuli Brauer usuli bo'yicha amalga oshiriladi (2 - rasm).: Siqish va kengayish politropini qurishning grafik usuli Brauer usuli bo'yicha amalga oshiriladi (2 - rasm). Koordinata o'qi boshidan ixtiyoriy burchak a ostida (a≈15-20°) absissa o'qiga nisbatan OH o'qi o'tkaziladi. Keyin ma'lum β₁ va β₂ burchaklarda ordinata o'qiga nisbatan ON va OK o'qi ikkita o'q o'tkaziladi. Bu burchaklarning tangensi quyidagi ifodalardan topiladi. tgẞ₁ = (1+tga)
  • Egri chiziq siqish politropini qurish quyidagicha amalga oshiriladi. Siqish oxirida C nuqtadan absissa o'qiga nisbatan parallel o'q ordi - nata o'qi bilan kesishguncha o'tkaziladi, kesishgan nuqtadan 45° burchak ostida ON o'qi bilan kesishguncha chiziq tortiladi, bu nuqtadan esa-gorizontal chiziq. Undan keyin C nuqtadan ordinataga parallel chiziq OH yoyi bilan kesishguncha tortiladi, kesishgan nuqtadan 45° burchak ostida vertikal bo'ylab chiziq absissa o'qi bilan kesishguncha o'tkaziladi, bu olingan nuqtadan esa ilgari o'tkazilgan gorizontal chiziq bilan kesishguncha perpendikulyar tanlanadi. Bu ikkala chiziqlarning kesishgan nuqtasi siqish politropining yangi nuqtasini beradi. Xudi shunga o'xshagan holda siqish politropining boshqa nuqtalari ham topiladi.: Egri chiziq siqish politropini qurish quyidagicha amalga oshiriladi. Siqish oxirida C nuqtadan absissa o'qiga nisbatan parallel o'q ordi - nata o'qi bilan kesishguncha o'tkaziladi, kesishgan nuqtadan 45° burchak ostida ON o'qi bilan kesishguncha chiziq tortiladi, bu nuqtadan esa-gorizontal chiziq. Undan keyin C nuqtadan ordinataga parallel chiziq OH yoyi bilan kesishguncha tortiladi, kesishgan nuqtadan 45° burchak ostida vertikal bo'ylab chiziq absissa o'qi bilan kesishguncha o'tkaziladi, bu olingan nuqtadan esa ilgari o'tkazilgan gorizontal chiziq bilan kesishguncha perpendikulyar tanlanadi. Bu ikkala chiziqlarning kesishgan nuqtasi siqish politropining yangi nuqtasini beradi. Xudi shunga o'xshagan holda siqish politropining boshqa nuqtalari ham topiladi. Kengayish politropi egri chizig'ini qurish ham xuddi shu yo'l bilan siqish politropiday z nuqtadan amalga oshiriladi. C' nuqtaning holati yondirish ilgarilatish burchagidan aniqlanadi, C" nuqtaning holati esa taqriban quyidagi ifodadan topilishi mumkin. P₂ = (1,15...1,25)Pc. Ko'rinib yonish oxiridagi haqiqiy bosim quyidagi ifodadan aniqlanadi P₂ = 0,85. P. z' nuqtaning holati C-Z chiziqdan (YuTN) o'ng tomonga tirsakli valning 10-15° burchagiga siljishi kerak. 6" nuqta odatda a va e nuqtalarning o'rtasida joylashadi.
  • Undan keyin atmosfera chiziqlari o'tkaziladi, kiritish chizig'i ra va chiqarish chizig'i er.: Undan keyin atmosfera chiziqlari o'tkaziladi, kiritish chizig'i ra va chiqarish chizig'i er. Chizmadan ko'rinib turibdiki, haqiqiy diagrammaning maydoni (ac' 2'6'6") hisoblangan maydondan (aczb) maydondan kichik bo'ladi. Bu kamayish diagrammasining to'liqlik koeffisenti „ bilan inobatga olinadi. Bulardan tashqari haqiqiy sharoitda kiritish va chiqarish jarayonini amalga oshirish uchun ish sarflanadi, qaysikim uning qiymati arb maydoni bilan o'lchanadi.
  • II. Dvigatelning dinamik hisobi: II. Dvigatelning dinamik hisobi
  • 2.1. Krivoship-shatun mexanizmning kinematik nisbatlari: 2.1. Krivoship-shatun mexanizmning kinematik nisbatlari Kinematik hisoblashning asosiy vazifasi bo'lib, porshen va shatunning harakatlanish qonunini aniqlashdan iborat. KShM ga ta'sir ko'rsatuvchi kuch va momentlar uning detallarini, shuningdek, IYOD ning korpus elementlari hamda tayanchlarini mexanik tarzda yuklantirish, tebranish va titrash, shovqin, ishqalanishni keltirib chiqaradi, natijada energiya isrof bo'ladi. KShM ga ta'sir etuvchi kuch va momentlarni mufassal dinamik tahlil qilish IYoD ni yaratish bosqichida ularning mustahkamligi, ko'tarib turuvchi sirtlarining, podshiniklar va tayanch elementlarning ishonchli va uzoq muddat ishlashi shartlaridan kelib chiqib, detallarning o'lchamlarini to'g'ri tanlashga, shuningdek, ishlayotganda tushadigan yuklanishlar hamda titrashni kamaytirish choralarini belgilash va amalga oshirishga, tirsakli val burovchi momenti va aylanish chastotasining noteksiligini kamaytirishga imkon beradi. KShM da kuchlar va ular momentlarining paydo bo'lish hamda o'zgarishining asosiy qonuniyatlarini bilish ishlatish jarayonida yeyilish va uning detallarda yuzaga kelish jarayonini, shuningdek, tuzatish chog'ida mexanizm detallarini almashtirishda amal qilish kerak bo'lgan talablarni, IYoD ning ish sharoiti va rejimi burovchi moment va titrash tarziga, shovqinga, detallarning yeyilishi hamda ishga yaroqliligiga qanday ta'sir ko'rsatishini tushunish imkonini beradi.
  • Krivoship-shatun mexanizmini kinematik hisoblash: Krivoship-shatun mexanizmini kinematik hisoblash KShM ga ta'sir etuvchi inersiya kuchlarining kattaligi detallarning massasiga va IYOD lari ishlayotganda yuzaga keluvchi ularning tezlanish qiymatlariga bog'liq bo'ladi. Tezlanishlar esa mexanizm kinematikasi bilan belgilanadi. Quyida 3-rasmda IYoD larida qo'llaniladigan markaziy krivoship-shatun mexanizmining sxemasi tasvirlangan (markaziy-bunda silindr va tirsakli vallarning o'qlari kesishadi). Hisoblash ishlari asosan shatunning quyidagi kinematik parametrlarini, ya'ni chetlanish burchagi -β, (aylanish) dumalash burchak tezligi @, tezlanishi ju va porshenning (ko'chishi) siljishi - S₁, tezligi - W„, tezlanish - j, lari aniqlanadi [2].
  • Porshenning siljishi (ko'chishi): Porshenning siljishi (ko'chishi) Markaziy krivoship-shatun mexanizmining asosiy geometrik o'lchamlari (3-rasmga qarang): Lu- shatunning uzunligi; R krivoship radiusi; m = R / L™ - KShM ning doimiyligi (o'lchamsiz parmetr); S - porshenning to'liq yo'li (S = 2R);
  • @ - krivoshipning burilishi burchagi; β - shatun o'qining silindr o'qidan chetlanish burchagi. Porshen ilgarilanma – qaytma harakat qiladi. Uning holati S₁ kesmada aniqlanib, quyidagi formula bo'yicha topiladi (3, sm. str. 281). Bu yerda o'zgaruvchan ẞ Nyuton binomi asosida o orqali ifodalanadi, ya'ni S₁ = R[(1 − cos p) + (λμ / 4)(1 − cos2p)]. Olingan tenglama tirsakli valning burilish burchagiga bog'liq holda porshenning siljish (ko'chish) tenglamasini ifodalaydi [3].: @ - krivoshipning burilishi burchagi; β - shatun o'qining silindr o'qidan chetlanish burchagi. Porshen ilgarilanma – qaytma harakat qiladi. Uning holati S₁ kesmada aniqlanib, quyidagi formula bo'yicha topiladi (3, sm. str. 281). Bu yerda o'zgaruvchan ẞ Nyuton binomi asosida o orqali ifodalanadi, ya'ni S₁ = R[(1 − cos p) + (λμ / 4)(1 − cos2p)]. Olingan tenglama tirsakli valning burilish burchagiga bog'liq holda porshenning siljish (ko'chish) tenglamasini ifodalaydi [3].
  • Porshenning tezligi: Porshenning tezligi Porshenning harakatlanish tezligini porshenning ko'chish tenglamasini vaqt bo'yicha differensiallab aniqlash mumkin W₁ = R sin p+ (sin 20, bu yerda - krivoshipning burchak tezligi, rad/s. Yuqorida keltirilgan (2.2) formula bo'yicha W ning grafigi quriladi. Yuqorida keltirilgan (2.2) formuladan ko'rinadiki, porshenning tezligi YuTN da (φ=0va φ=180°) nolga teng, krivoship 90° va 270° ga burilganda esa porshenning tezligi mos holda bo'ladi. W₁ = R·@ va W₁=-R·@, ya'ni bu nuqtalarda porshen tezligining absolyut qiymatlari tirsakli val shatun bo'yini o'qining aylanma tezligiga teng bo'ladi.
  • Porshenning tezlanishi: Porshenning tezlanishi Porshenning tezlanishi uning tezligining vaqt bo'yicha hosilasi kabi aniqlanadi. jn = dW/dt = (dw/d)·(d/d₄) = Rw² (cos p + λ₁₁ cos 2p). Porshenning siljijshi (ko'chishi), tezligi va tezlanishining yuqorida keltirilgan (2.1), (2.2) va (2.3) formulalar bo'yicha hisoblangan grafik ko'rinishi quyidagi ko'rinishga ega bo'ladi, ya'ni (rasm 4). Yuqorida keltirilgan (2.3) formula asosida porshenning tezlanish diagrammasini quramiz. Porshenning tezlanishi urunma usuli (Tolle usuli) bo'yicha grafik yo'l bilan aniqlanishi mumkin. Tolle usuli quyidagicha: porshen yo'li S ga teng bo'lgan AB kesmada (5-rasmga qarang) A va B nuqtalardan masshtabga mos holda porshenning tzlanish qiymati jmax yuqori tomonga qarab, jmin esa pastki tarafga qarab qo'yiladi. Olingan nuqtalar C va D to'g'ri chiziq bilan tutashtiriladi. E nuqtadan kesishgan joydan pastga qarab, perpendikulyar bo'yicha 3Rw²λ ning qiymati qo'yiladi. Olingan F nuqta topilgan C va D nuqtalar bilan to'g'ri chiziq bilan tutashtiriladi. CF va FD kesmalar teng bo'lakchalarga (qismlarga) bo'linadi, ular mos holda a-а, б-б, в-в₁ va hokazolar
  • bilan liniyalar o'zaro tutashtiriladi. а-а₁, б-б₁, в-в₁ to'g'ri chiziqlarga urunma egri chizig'ini o'tkazib, porshenning ko'chishiga j = u(S₁) bog'liq holda tezlanish diagrammasi olinadi. Tezlanish diagrammasi to'g'ri tuzilganda F₁ va F₂ yuzalar (maydonlar) teng bo'ladi. j = u(S₁) bog'liklikni j=y(p) ga qayta qurish uchun, eng yaxshisi Briks usulidan foydalanib, ordinatani topilgan porshenning ko'chishiga mos holda j va φ koordinatalariga ko'chirgan ma'qul, ya'ni 5-rasmda ko'rsatilganday qilib.: bilan liniyalar o'zaro tutashtiriladi. а-а₁, б-б₁, в-в₁ to'g'ri chiziqlarga urunma egri chizig'ini o'tkazib, porshenning ko'chishiga j = u(S₁) bog'liq holda tezlanish diagrammasi olinadi. Tezlanish diagrammasi to'g'ri tuzilganda F₁ va F₂ yuzalar (maydonlar) teng bo'ladi. j = u(S₁) bog'liklikni j=y(p) ga qayta qurish uchun, eng yaxshisi Briks usulidan foydalanib, ordinatani topilgan porshenning ko'chishiga mos holda j va φ koordinatalariga ko'chirgan ma'qul, ya'ni 5-rasmda ko'rsatilganday qilib. Porshenning tezlanish tenglamasini tahlil qilish natijasida, quyidagi xulosalarni qilish mumkin: 1. Porshenning maksimal tezlanishi uning YuTN da turganda (p = 0°) bo'ladi. Jmax = Rω² (1 + λ). 2. Porshenning holati PTN da bo'lganda (p=180°) maksimal tezlanishi bo'ladi. jmax = -Rw² (1-λ), 3. Porshenning tezlanish musbat bo'ladi kachonki, porshenning tezligi oshganda va manfiy bo'ladi porshenning tezligi kamayganda. 4. λ>0,25 bo'lganda porshenning tezlanish egri chizig'i botiq (vognutuyu) shaklga (egar) va tezlanish maksimumga ikki marta erishadi (PTN ning ikkala tarafi bo'yicha). Agar <0,25 bo'lsa porshenning tezlanishi qavariq (vыpuklaya) va tezlanish eng katta manfiy qiymatga faqat bir marta erishadi [5]. Yuqoridagilarni aniqlash uchun D-144 dvigatelning kinematik hisoblash misolini keltiramiz [ ].
  • Birlamchi ma'lumotlar: - dvigatel-markaziy krivoship - tirsakli valning nominal aylanish chastotasi - n₁ = 2000мин¯¹; - porshen yo'li - krivoship radiusi - doimiylik Krivoshipning burchak tezligi:: Birlamchi ma'lumotlar: - dvigatel-markaziy krivoship - tirsakli valning nominal aylanish chastotasi - n₁ = 2000мин¯¹; - porshen yo'li - krivoship radiusi - doimiylik Krivoshipning burchak tezligi: ω = π·η / 30 = 3,14·2000/30 = 209,4 c¯¹. Porshenning siljishi S₁₄, porshenning tezligi W, porshennning tezlanishi j, tirsakli x xalning 10º burilishidagi (2.1), (2.2), (2.3) formulalar orqali hisoblangan qiymatlari 2.1- jadvalda keltirilgan. Porshenning o'rtacha tezligi Wn.cp = S.n₁/30=0,12-2000/30=8 m/s.
  • 2.1-jadval D-144 dvigatelning kinematik parametlari (Nikolayenko A.V. str.175): 2.1-jadval D-144 dvigatelning kinematik parametlari (Nikolayenko A.V. str.175)
  • 2.2 Krivoship-shatun myexanizmining dinamikasi: 2.2 Krivoship-shatun myexanizmining dinamikasi Dvigatel ishlashi paytida KShM detallariga gazlar bosimi, mexanizmning harakatlanuvchi massalarining inersiya kuchi, ishqalanish kuchi va foydali qarshilik kuchlari ta'sir etadi. Ammo mazkur ishda KShM dinamikasini o'rtanishda odatda faqat gaz va inersiya kuchlari qarab chiqiladi. Ishqalanish kuchlari hamda foydali qarshilik kuchlari esa hisobga olinmaydi, chunki ular nisbatan juda kichik. KShM ning harakatlanuvchi massalarining inersiya kuchi ilgarilanma-qaytma harakatlanuvchi massalarning inersiya kuchiga va ilgarilanma harakatlanuvchi massalarning inersiya kuchiga bo'linadi. Bu kuchlarni tahlil qilish divgatel detallarini
  • mustahkamlikka (prochnost) hisoblash uchun, shuningdek, podshipniklarga tushadigan yuklarni aniqlash va boshqalar uchun zarur.: mustahkamlikka (prochnost) hisoblash uchun, shuningdek, podshipniklarga tushadigan yuklarni aniqlash va boshqalar uchun zarur.
  • Gazlarning bosim kuchlari: Gazlarning bosim kuchlari Dvigatel silindri ichida yonilg'ining yonishi natijasida gazlar paydo bo'lib, ularni porshen, devorlar va silindlar kallagi qabul qiladi. Bosim ta'siri ostida gazlarning bosim kuchlari paydo bo'ladi. Ularni soddalashtirish uchun silindr o'qi bo'yicha yo'naltirilgan va porshen barmog'ining o'qiga qo'yilgan bitta kuch bilan almashtiriladi. Gazlarning bosim kuchi Pº (6-rasm, a) porshenga ta'sir etadi va silindrning o'qi bo'ylab yo'naltirilgan bo'lib, tirsakli valga beriladi va undan dvigatelning karteriga. Boshqa kuch Presa silindrning kallagiga ta'sir etadi va qiymati bo'yicha Pning qiymatiga teng bo'lib, qarama - qarshi tomonga yo'nalgan va silindrlar kallagini mahkamlash shpilkalari orqali dvigatel karteriga uzatiladi. Shunday qilib, bu kuchlar o'zaro tenglashtiriladi (urovnovesivayutsya) va dvigatellarning tayanchlariga ta'sir etmaydi.
  • a - gazlar bosimi kuchlari va inersiya kuchlari; b - tirsakli valning zvenyalariga va podshipniklariga ta'sir etuvchi yig'ma kuchlar: a - gazlar bosimi kuchlari va inersiya kuchlari; b - tirsakli valning zvenyalariga va podshipniklariga ta'sir etuvchi yig'ma kuchlar
  • Tirsakli valning har bir burilish burchagida (P₁₄₁ = f / p° tirsakli valning burilish burchagida) gazlarning bosim kuchlari indikator diagrammasidan foydalangan holda aniqlanadi. Indikator diagrammasi qurilgandan keyin uning pastki qismiga krivoship radiusi R ga teng bo'lgan yarim aylana quriladi. Bu yarim aylananing markazidan RA diagrammaning o'ng tomonidan masshtabda ga teng bo'lgan kesim - Briks tuzatmasi 2 qo'yiladi. Hosil bo'lgan yarim aylana yangi markazdan teng bo'lgan burchaklarga bo'linadi (masalan, tirsakli valning har 30º burilish burchagida). Yarim aylananing yoy bilan indikator diagrammasining gorizontal o'qida (absissa o'qida) kesishgan nuqtasining proyeksiyasi tirsakli valning aynan a burilish burchagiga mos keluvchi porshenning holatini belgilaydi. Agar proyeksiyalanayotgan nur indikator diagrammasining konturi bilan kesishguncha davom ettirilsa, u holda absisssa o'qi va indikator diagrammasining liniyasi bilan o'zaro tutushgan kesma (masalan, absissa o'qi va tirsakli valning 0°, 30°, 60°...180° burilishi burchagidagi so'rish liniyasi) indikator diagrammasida masshtabda tirsakli valning a burilish burchagiga mos keluvchi dvigatel silindridagi gazlar bosimining absalyut qiymatini ifodalaydi.: Tirsakli valning har bir burilish burchagida (P₁₄₁ = f / p° tirsakli valning burilish burchagida) gazlarning bosim kuchlari indikator diagrammasidan foydalangan holda aniqlanadi. Indikator diagrammasi qurilgandan keyin uning pastki qismiga krivoship radiusi R ga teng bo'lgan yarim aylana quriladi. Bu yarim aylananing markazidan RA diagrammaning o'ng tomonidan masshtabda ga teng bo'lgan kesim - Briks tuzatmasi 2 qo'yiladi. Hosil bo'lgan yarim aylana yangi markazdan teng bo'lgan burchaklarga bo'linadi (masalan, tirsakli valning har 30º burilish burchagida). Yarim aylananing yoy bilan indikator diagrammasining gorizontal o'qida (absissa o'qida) kesishgan nuqtasining proyeksiyasi tirsakli valning aynan a burilish burchagiga mos keluvchi porshenning holatini belgilaydi. Agar proyeksiyalanayotgan nur indikator diagrammasining konturi bilan kesishguncha davom ettirilsa, u holda absisssa o'qi va indikator diagrammasining liniyasi bilan o'zaro tutushgan kesma (masalan, absissa o'qi va tirsakli valning 0°, 30°, 60°...180° burilishi burchagidagi so'rish liniyasi) indikator diagrammasida masshtabda tirsakli valning a burilish burchagiga mos keluvchi dvigatel silindridagi gazlar bosimining absalyut qiymatini ifodalaydi.
  • Hisob ishlarini qulaylashtirish va ko'rgazmaliligini kattalashtirish uchun indikator diagrammasini yoyilgan holda tirsakli valning burilish burchagi funksiyasi ko'rinishida ifodalaymiz: P = f(p). Bunday diagramma 7-rasmda ko'rsatilgan.: Hisob ishlarini qulaylashtirish va ko'rgazmaliligini kattalashtirish uchun indikator diagrammasini yoyilgan holda tirsakli valning burilish burchagi funksiyasi ko'rinishida ifodalaymiz: P = f(p). Bunday diagramma 7-rasmda ko'rsatilgan. Porshen yuzasining maydonini F, bilgan holda porshenga ta'sir etuvchi kuchlarning normal kuchini tirsakli valning 0º dan 720º burilish burchagi (har 30° intervalda) uchun quyidagi ifoda orqali aniqlash mumkin. P, = F (P, - P｡), (2.6) bu yerda F₁ = D² /4 - porshen yuzasining maydoni, m²; P, - berilgan vaqt momentida indikator diagrammasidan aniqlanadigan porshenga ta'sir etuvchi gazlarning
  • bosimi, Pa; P. - porshen tagidagi bosim, ya'ni dvigatel karteridagi, Pa. (Yoki P. - atrof muhit bosimi, Pa): bosimi, Pa; P. - porshen tagidagi bosim, ya'ni dvigatel karteridagi, Pa. (Yoki P. - atrof muhit bosimi, Pa)
  • Hisoblanib topilgan kuch P, porshen barmog'i o'qiga qo'yiladi va tashkil etuvchilarga ajratish mumkin (6-rasm a ga qarang): P₁, shatun o'qi bo'yicha yo'nalgan va shatun sterjenini siquvchi yoki cho'zuvchi (P = P, cos β), va P, silindr o'qiga perpendikulyar, qaysiki porshenni silindr yuzasiga siquvchi ( P₁₁ = P,tgẞ).: Hisoblanib topilgan kuch P, porshen barmog'i o'qiga qo'yiladi va tashkil etuvchilarga ajratish mumkin (6-rasm a ga qarang): P₁, shatun o'qi bo'yicha yo'nalgan va shatun sterjenini siquvchi yoki cho'zuvchi (P = P, cos β), va P, silindr o'qiga perpendikulyar, qaysiki porshenni silindr yuzasiga siquvchi ( P₁₁ = P,tgẞ). Gazlarning bosim kuchlari musbat hisoblanadi qachonki, u tirsakli valning o'qiga yo'nalgan bo'lsa va manfiy bo'ladi qachonki, kuch dvigatel tirsakli valining o'qidan yo'nalgan bo'lsa. Porshenga ta'sir etuvchi gazlar bosim kuchlarining P, maksimal qiymati odatda YuTN da hisoblanadi.
  • Inyersiya kuchlari: Inyersiya kuchlari Krivoship - shatun mexanizmning barcha harakatlanadigan detallarini harakatlanish xarakteri bo'yicha uchta guruhga bo'lish mumkin: Krivoship shatun mexanizmida ilgarilanma (postupatelnoye) harakatini porshen komplekti (porshen, barmoq, halqalar, shatunning yuqori kallagi) amalga oshiradi, aylanma - tirsakli val krivoshpi va shatunning pastki kallagi, murakkab tekisparallel - shatunning sterjeni. Bu detallarning massasi harakatlanishi natijasida inersiya kuchini paydo etadi, bu o'z navbatida qo'shimcha yuklanish paydo etadi va ularni hisob ishlarida e'tiborga olish zarur. Yuqoridagildardan ko'rinib turibdiki, krivoship-shatun mexanizmga ta'sir etuvchi ineriya kuchlarini aniqlash uchun haraktlanadigan detallarning massasini bilish zarur. Dinamik hisoblashni soddalashtirish uchun harakatlanadigan detallarning haqiqiy massasi o'zining ta'siri bo'yicha real mavjud bo'lgan massaning ekvivalenti bo'lgan shartli massalar sistemasi bilan almashtiriladi. Bu jarayon massalarni keltirish (privedeniya mass) deb nomlanadi.
  • Shuning uchun ham shatunnining massasi ikkita massa bilan almashtiriladi: - porshen komplekti massasim, shartli ravishda u porshen barmog'i o'qida S nuqtaga qo'yiladi (6-rasm, a). Shu yerda shatun massasining bir qismi m (to'plangan) jamlashgan (sosredotochena) bo'lib, uning og'irligi (0,2...0,3) mm deb qabul qilinadi, ya'ni m = (0,2...0,3) m. ш.п Shatun bo'yining o'qiga A nuqtada (6-rasm, a) shatunning pastki qismining massasi joylashgan mк= (0,7...0,8) m₁₁, shatun bo'yining massasi muu va krivoship ikki щyekasi o'rta qismining massasi mlarning og'irlik massalari pradiusda joylashgan (6-rasm, a ga qarang). O'zak bo'yin o'qida O nuqtada o'zak bo'yinning massasi m va щyeka massasining bir qismi joylashgan; ular aylanish o'qiga nisbatan simmetrik joylashgan, shuning uchun muvozanlashtirilgan bo'lib hisoblanadi va hisoblash davrida hisobga olinmaydi (6-rasm, a). Ilgarilanma-qaytma harakatlanadigan massalarning inersiya kuchi quyidagi formula bilan aniqlanadi P₁ =-m₁·jn, (2.7): Shuning uchun ham shatunnining massasi ikkita massa bilan almashtiriladi: - porshen komplekti massasim, shartli ravishda u porshen barmog'i o'qida S nuqtaga qo'yiladi (6-rasm, a). Shu yerda shatun massasining bir qismi m (to'plangan) jamlashgan (sosredotochena) bo'lib, uning og'irligi (0,2...0,3) mm deb qabul qilinadi, ya'ni m = (0,2...0,3) m. ш.п Shatun bo'yining o'qiga A nuqtada (6-rasm, a) shatunning pastki qismining massasi joylashgan mк= (0,7...0,8) m₁₁, shatun bo'yining massasi muu va krivoship ikki щyekasi o'rta qismining massasi mlarning og'irlik massalari pradiusda joylashgan (6-rasm, a ga qarang). O'zak bo'yin o'qida O nuqtada o'zak bo'yinning massasi m va щyeka massasining bir qismi joylashgan; ular aylanish o'qiga nisbatan simmetrik joylashgan, shuning uchun muvozanlashtirilgan bo'lib hisoblanadi va hisoblash davrida hisobga olinmaydi (6-rasm, a). Ilgarilanma-qaytma harakatlanadigan massalarning inersiya kuchi quyidagi formula bilan aniqlanadi P₁ =-m₁·jn, (2.7)
  • bu yerda m₁- KShM ning ilgarilanma haraklanuvchi elementlarining yig'ma massasi kg. m₁ = m + (0,2...0,3) тш; bundan m - porshenning barmoq, halqalar bilan birgalikdagi massasi, kg; ш m - shatunning massasi, kg; j - porshenning tezlanishi, m/s². Muvozanatlanmagan aylanuvchi massalarning inersiya kuchi quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi: bu yerda m₁- KShM ning ilgarilanma haraklanuvchi elementlarining yig'ma massasi kg. m₁ = m + (0,2...0,3) тш; bundan m - porshenning barmoq, halqalar bilan birgalikdagi massasi, kg; ш m - shatunning massasi, kg; j - porshenning tezlanishi, m/s². Muvozanatlanmagan aylanuvchi massalarning inersiya kuchi quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi S P₁ =-m¸·R·ω², bu yerda m = mx + (0,7...0,8) m₁₁- muvozanatlanmagan aylanuvchi qismlarning massasi; m = m+2m, щек bu yerda mu shatun bo'yinining massasi; щyekaning og'irlik markazigacha bo'lgan radiusi. Yuqorida keltirilgan m, mu, mu larning massalari bo'yicha qiymatlari prototiv dvigateli ma'lumotlari bo'yicha qabul qilinadi, torozida tortib o'lchanib olinadi va boshqa usullarda aniqlanadi. Yuqorida keltirilgan (2.7) formulaga tezlanish j, qiymatini (2.3) formula bilan aniqlangan) qo'yib quyidagiga ega bo'lamiz: P₁ =-m; ·R· w² (cos p + λ cos 2p) . Bunda inersiya kuchi P ni tahlil qilishni soddalashtirish uchun ikkita kuchga ajratish mumkin: - birinchi tartibli inersiya kuchi P₁₁ = -m₁·R·w² cosp; - ikkinchi tartibli inersiya kuchi P₁₁ = -m;·R·ω²· λ cos 2φ ikki burchakli kosinus P₁, kuchi kosinusoida qonuni bo'yicha o'zgaradi, Pi, esa qonuni bo'yicha (po zakonu kosinusa dvoynogo ugla). P ning o'zgarish davri tirsakli valning bir aylanashini (360° t.v.b.b.-tirsakli valning burilish burchagi) tashkil etadi, Pesa-yarim aylanani (180º t.v.b.b.). Ikkinchi tartibli inersiya kuchining P₁ absolyut qiymati birinchi tartibli enersiya kuchidan 3,5...4,5 marta kichik, chunki tenglama (2,11) ga λ=1/3,5...1/4,5 kiradi. Yuqorida keltirilgan (2,7) ... (2,11) tenglamalardagi "-" belgisi ko'rsatadiki, inersiya kuchining ta'siri tezlanish ta'sirining yo'nalishiga qarama-qarshi. Inersiya kuchi P, silindr o'qi bo'ylab gazlarning bosim kuchi PP kabi ta'sir qiladi, agar u tirsakli val o'qiga yo'nalgan bo'lsa musbat, va manfiy buladi agar o'qdan bo'lsa. Markazdan qochma inersiya kuchi Ps har doim qiymati bo'yicha o'zgarmas (chunki @=const), krivoship radiusi bo'ylab ta'sir etadi, har doim manfiy, chunki tirsakli val o'qidan yo'nalgan bo'ladi.
  • Yuqorida keltirilgan barcha hisob ishlari natijalar bo'yicha tirsakli val krivoshipining burilish burchagiga bog'liq holda P₁, N, K, T va Z yig'ma kuchlarning yoyilgan o'zgarish diagrammasi chiziladi (8-rasmga qarang). Olingan ma'lumotlar KShM detallarini mustahkamlikka hisoblash va boshqa hisoblashlarda ishlatiladi. Kurs ishini bajarishda porshenning siljishi bo'yicha inersiya kuchini grafik ravishda tuzish tavsiya etiladi. Grafikni qurish tezlanish grafigini tuzish grafigidan hyech bir farq qilmaydi (9-rasmga qarang).: Yuqorida keltirilgan barcha hisob ishlari natijalar bo'yicha tirsakli val krivoshipining burilish burchagiga bog'liq holda P₁, N, K, T va Z yig'ma kuchlarning yoyilgan o'zgarish diagrammasi chiziladi (8-rasmga qarang). Olingan ma'lumotlar KShM detallarini mustahkamlikka hisoblash va boshqa hisoblashlarda ishlatiladi. Kurs ishini bajarishda porshenning siljishi bo'yicha inersiya kuchini grafik ravishda tuzish tavsiya etiladi. Grafikni qurish tezlanish grafigini tuzish grafigidan hyech bir farq qilmaydi (9-rasmga qarang). Ushbu ishning ilova qismidagi 1-4 jadvallarda porshen kinematikasining parametrlarini aniqlash va mexanizmni krivoshipning burilish burchagiga bog'liq ravishda dinamik taxlil qilish uchun zarur bo'lgan trigonometrik funksiyalar berilgan. Ilova jadvallarini S.Kodirov kitobining 515-518 betlaridagi jadvallardan olamiz. Yuqorida keltirilgan formulalar asosida D-144 dizelining krivoship-shatun mexanizmiga ta'sir etuvchi kuchlarning hisobini misol tariqasida keltiramiz[2]. r.u Indikator diagrammasidan aniqlanadigan ortiqcha bosimning (izbыtochnoye davleniye) Pu qiymati quyidagi 5-jadvalda keltirilgan; krivoshipning burchak tezlanishi Ro² = 2630,9 c¯¹; krivoshipning burchak tezligi @ = 209,4 c¯¹; krivoship shatun mexanizmining doimiyligi A = 0,279 ; krivoship-shatun mexanizmi detallarining keltirilgan (privedennыye massa) massasi (protip asosida olingan): mx = 2,463kg; m = 1,526 kg; m nw.n =0,8 kg; mu.k =1,68 kg; m₁ = m + mwn =1,526 +0,8=2,326kg; M$ =MR + Muk = 2,436 +1,68=4,166kg; porshen yuzasining maydoni F₁ = 0,785 · D² = 0,785 · 0,105² = 0,00866m². Indikator diagrammasini ( -rasm) tahlil qilish ko'rsatadiki, silindr ichiga yonilg'ini purkash tirsakli valning burilish burchagi p=360° bo'lganda amalga oshirilayapti va keyinchalik kengayish amalga oshirilib tirsakli valning burilishi burchagi (t.v.b.b.) p=540° gacha davom etadi.
  • 2. To'rt taktli 6 silindrli dizelning issiqlik hisobi bo'yicha misol: 2. To'rt taktli 6 silindrli dizelning issiqlik hisobi bo'yicha misol Birlamchi ma'lumotlar 1. Dvigatelning tipi-to'rt taktli, olti silindrli, V – simon, bir kamerali traktor dizeli, turbokompressorli. Havoni puflash bosimi P = 0,17 MPa; 2. Dizelning nominal quvvati - N = 160 kVt; 3. Nominal aylanish chastotasi n₁ = 2100 min¯¹; 4. Siqish darajasi - ɛ=18; 5. Taktlilik koeffisiyenti - τ= 4; 6. Havoning ortiqlik koeffisenti - a= 1,7; 7. Dizel yonilg'isi“^” (GOST 305-82); K 8. Yonilg'ining quyi solishtirma yonish issiqligi - Q₁ = 42500 kDj/kg; 9. Yonilg'ining o'rtacha elementar tarkibi: S = 85,7%; N = 13,3%, O = 1%. Hisoblash ishlari 1 kg yonilg'ining yonishi sharoiti uchun bajariladi. Ishchi jismning parametrlari. 1kg yonilg'ining yonishi uchun nazariy jihatdan zarur bo'lgan havoning miqdori: 8 1 C+8H-O)=0.233 18 0,233 (-0,857+8-0,133 – 0,01) = 14,5кг l。 C yoki L = l。 / μ₁ = 14,5/28,96 = 0,5кмоль Yangi zaryadning miqdori (soni): M₁ = a • L =1,7·0,5=0,85 кмоль Yonuvchi mahsulotlarning umumiy miqdori (soni): M₂ = a • L + H/4 + 0/32 =1,7·0,5 + 0,133/4 + 0,01/32=0,8835 кмоль Yonuvchi aralashmaning molekulyar o'zgarish ximik koeffisiyenti: β. = M2 / M₁ =0,8835/0,85=1,04
  • Atrof muhit va qoldiq gazlar parametrlari. Atmosfera sharoitlarini quyidagicha qabul qilamiz: P = 0,1МПа; Т° = 288K . Haydalanayotgan havoning bosimi P₁ =0,17МПа. Kompressorda havoning siqilish politrop ko'rsatkichini n = 1,65 deb qabul qilamiz. U holda kompressor orqasidagi havoning temperaturasi (haydalanayotgan havoning temperaturasi): Tx =To(Px/Po)(x-1)/n = 288(0,17/0,1)(1,65–1)/1,65 = 354К. Qoldiq gazlar bosimi va temperaturasi: P, =0,8· P = 0,8·0,17 =0,136МПа T = 800K deb qabul qilamiz. Kiritish jarayoni. Yangi zaryadning isish (qizish) temperaturasini AT=10°C deb qabul qilamiz. Kiritishda zaryadning zichligi: P = P.106 /(R • T₁₄) = 0,17·10º /(287·354)=1,67 кг/м³: Atrof muhit va qoldiq gazlar parametrlari. Atmosfera sharoitlarini quyidagicha qabul qilamiz: P = 0,1МПа; Т° = 288K . Haydalanayotgan havoning bosimi P₁ =0,17МПа. Kompressorda havoning siqilish politrop ko'rsatkichini n = 1,65 deb qabul qilamiz. U holda kompressor orqasidagi havoning temperaturasi (haydalanayotgan havoning temperaturasi): Tx =To(Px/Po)(x-1)/n = 288(0,17/0,1)(1,65–1)/1,65 = 354К. Qoldiq gazlar bosimi va temperaturasi: P, =0,8· P = 0,8·0,17 =0,136МПа T = 800K deb qabul qilamiz. Kiritish jarayoni. Yangi zaryadning isish (qizish) temperaturasini AT=10°C deb qabul qilamiz. Kiritishda zaryadning zichligi: P = P.106 /(R • T₁₄) = 0,17·10º /(287·354)=1,67 кг/м³
  • Issiqlikdan foydalanish koeffisentini § = 0,82 deb qabul qilamiz. Unda cz uchastkada (sm.ris 15, Nikolayanko, str.62) 1 kg yonilg'ining yonishida gaz bilan uzatiladigan issiqlik miqdori: Q = §(Q − ∆Q₁₄) = 0,82(43930 – 2476) = 33900 kDj/kg. Ximik to'liq yonmasligi natijasida yo'qotilgan issiqlik miqdori: ΔΩ₁ =119950(1-a)L｡ =119950(1-0,96)0,516=2476_kDj/kg.: Issiqlikdan foydalanish koeffisentini § = 0,82 deb qabul qilamiz. Unda cz uchastkada (sm.ris 15, Nikolayanko, str.62) 1 kg yonilg'ining yonishida gaz bilan uzatiladigan issiqlik miqdori: Q = §(Q − ∆Q₁₄) = 0,82(43930 – 2476) = 33900 kDj/kg. Ximik to'liq yonmasligi natijasida yo'qotilgan issiqlik miqdori: ΔΩ₁ =119950(1-a)L｡ =119950(1-0,96)0,516=2476_kDj/kg.
  • Karbyuratorli dvigatellar uchun (a<1bo'lganda) yonish oxiridagi temperatura yonish tenglamasidan aniqlanadi:: Karbyuratorli dvigatellar uchun (a<1bo'lganda) yonish oxiridagi temperatura yonish tenglamasidan aniqlanadi: βμεΤ = (Ω-ΔΩ) H Z + με ν.Τ C α. L. (1+γ) yoki 1,06(20,89 + 0,00168T-)T = 0,82(43930-2476) 0,5041(1 + 0,065) + 21,45 · 742 Tenglamani T. ga nisbatan yechamiz va T₁ = 2890K ekanligini topamiz. P₂ = PBT2 / T =1,44·1,06·2890/742=5,97ΜΠα Yonish oxiridagi maksimal bosim (haqiqiy): P = 0,85· P = 0,85·5,97=5,08МПа ZA Z Bosimning oshish darajasi: λ=P₂ / P = 5,97/1,44 = 4,15
  • Kengayish jarayoni. Kengayish politropi ko'rsatkichi qiymatini n₂ = 1,28 deb qabul qilamiz. U holda kengayish jarayonining oxirida bosim P₁ va temperatura T. ning qiymatlari:: Kengayish jarayoni. Kengayish politropi ko'rsatkichi qiymatini n₂ = 1,28 deb qabul qilamiz. U holda kengayish jarayonining oxirida bosim P₁ va temperatura T. ning qiymatlari: P₁ = P₂ /ɛ
  • Avval qabul qilingan qoldiq gazlar temperaturasining (T₁=1000 K deb qabul qilingan edi) to'g'riligini tekshiramiz: Avval qabul qilingan qoldiq gazlar temperaturasining (T₁=1000 K deb qabul qilingan edi) to'g'riligini tekshiramiz T₁ = T/P / P₁ = 1615/3/4,15/0,115=1050K; Δ= 100(1050-1000)/1050 =4,76%
  • Dvigatel ishchi siklining indikator parametrlari. Indikator diagrammasida siklning o'rtacha indikator bosimi:: Dvigatel ishchi siklining indikator parametrlari. Indikator diagrammasida siklning o'rtacha indikator bosimi: λ P = P(6-1)[(p-1)+(-)-활환 1,26МПа =144/18-1) 18-01-138-1 (1-3) 1,6(1,35-1)+146335 (-13,351257) - 1,35-1 (1-1) = 1,26Ma -(1-13,351,25-1)-1,35-1 181,35-1 Indikator diagrammasining to'liqlik koeffisiyentini v = 0,93 deb qabul qilamiz. Indikator diagrammasidagi siklning o'rtacha indikator bosimi: P₁ = P₁ · v = 1,06 · 0,93 = 0,985МПа
  • Indikator FIK:: Indikator FIK: n₁ = (P·a·l｡)/(Q₁·P·n₄) = 0,985·0,96·14957/(43,93·1,189·0,75)=0,375
  • Indikator solishtirma yonilg'i sarfi:: Indikator solishtirma yonilg'i sarfi: q₁ =3,6·10³ /(Q·η₁) = 3,6·10³ /(43,93 · 0,375) = 220r/ (kVt*soat)
  • Dvigatelning samarali ko'rsatkichlari. Porshenning o'rtacha tezligini taxminan W = 10 m/s deb qabul qilamiz.: Dvigatelning samarali ko'rsatkichlari. Porshenning o'rtacha tezligini taxminan W = 10 m/s deb qabul qilamiz. пер пс Mexanik yo'qolishining o'rtacha bosimi: P=a+bW =0,04+0,0135·10=0,175 MPa M пер O'rtacha samarali bosim: P = P₁ - PM = 0,985–0,175=0,810 MPa Mexanik FIK: e Effektiv FIK: Samarali solishtirma yonilg'i sarfi: η₁ = P / P₁ = 0,81/0,985=0,82 M ne = n·n = 0,375-0,82=0,308 M qe =3,6·10³ /(Q₁·η) = 3,6·10³ /(43,93·0,308)=267r/ (kVt. soat) H
  • Silindrning asosiy o'lchamlari va dvigatelning solishtirma parametrlari. Dvigatel litraji:: Silindrning asosiy o'lchamlari va dvigatelning solishtirma parametrlari. Dvigatel litraji: V₁ = (30г дв·N)/(P·n)=30·4·110/(0,81-3200) = 5,1л Silindrning ishchi hajmi: V₁ =V₁/i=5,1/8=0,64л p=s/D=0,95 deb prototip asosida qabul qilamiz. U holda silindrning diametri va porshen yo'li: = 95мм; D=100 4.V=100 4,.0,04 3,14-0,95 S=D.p=95.0,95 = 90 мм Porshen yuzasining maydoni: F₁ = D² / 4 =3,14.952 /4=7080мм² = 70,8см² Porshenning o'rtacha tezligi: Vncp =S·n/3·104 =90·3200/3·104 =9,6м/с Wn.cp ning qabul qilingan va haqiqiysi orasidagi farq: Δ=100(10-9,6)/10=4% Dvigatelning samarali burovchi momenti:
  • Issiqlikdan foydalanish koeffisentini § = 0,82 deb qabul qilamiz. Unda cz uchastkada (sm.ris 15, Nikolayanko, str.62) 1 kg yonilg'ining yonishida gaz bilan uzatiladigan issiqlik miqdori: Q = §(Q − ∆Q₁₄) = 0,82(43930 – 2476) = 33900 kDj/kg. Ximik to'liq yonmasligi natijasida yo'qotilgan issiqlik miqdori: ΔΩ₁ =119950(1-a)L｡ =119950(1-0,96)0,516=2476_kDj/kg.: Issiqlikdan foydalanish koeffisentini § = 0,82 deb qabul qilamiz. Unda cz uchastkada (sm.ris 15, Nikolayanko, str.62) 1 kg yonilg'ining yonishida gaz bilan uzatiladigan issiqlik miqdori: Q = §(Q − ∆Q₁₄) = 0,82(43930 – 2476) = 33900 kDj/kg. Ximik to'liq yonmasligi natijasida yo'qotilgan issiqlik miqdori: ΔΩ₁ =119950(1-a)L｡ =119950(1-0,96)0,516=2476_kDj/kg.
  • Karbyuratorli dvigatellar uchun (a<1bo'lganda) yonish oxiridagi temperatura yonish tenglamasidan aniqlanadi:: Karbyuratorli dvigatellar uchun (a<1bo'lganda) yonish oxiridagi temperatura yonish tenglamasidan aniqlanadi: βμεΤ = (Ω-ΔΩ) H Z + με ν.Τ C α. L. (1+γ) yoki 1,06(20,89 + 0,00168T-)T = 0,82(43930-2476) 0,5041(1 + 0,065) + 21,45 · 742 Tenglamani T. ga nisbatan yechamiz va T₁ = 2890K ekanligini topamiz. P₂ = PBT2 / T =1,44·1,06·2890/742=5,97ΜΠα Yonish oxiridagi maksimal bosim (haqiqiy): P = 0,85· P = 0,85·5,97=5,08МПа ZA Z Bosimning oshish darajasi: λ=P₂ / P = 5,97/1,44 = 4,15
  • Kengayish jarayoni. Kengayish politropi ko'rsatkichi qiymatini n₂ = 1,28 deb qabul qilamiz. U holda kengayish jarayonining oxirida bosim P₁ va temperatura T. ning qiymatlari:: Kengayish jarayoni. Kengayish politropi ko'rsatkichi qiymatini n₂ = 1,28 deb qabul qilamiz. U holda kengayish jarayonining oxirida bosim P₁ va temperatura T. ning qiymatlari: P₁ = P₂ /ɛ
  • Avval qabul qilingan qoldiq gazlar temperaturasining (T₁=1000 K deb qabul qilingan edi) to'g'riligini tekshiramiz: Avval qabul qilingan qoldiq gazlar temperaturasining (T₁=1000 K deb qabul qilingan edi) to'g'riligini tekshiramiz T₁ = T/P / P₁ = 1615/3/4,15/0,115=1050K; Δ= 100(1050-1000)/1050 =4,76%
  • Dvigatel ishchi siklining indikator parametrlari. Indikator diagrammasida siklning o'rtacha indikator bosimi:: Dvigatel ishchi siklining indikator parametrlari. Indikator diagrammasida siklning o'rtacha indikator bosimi: λ P = P(6-1)[(p-1)+(-)-활환 1,26МПа =144/18-1) 18-01-138-1 (1-3) 1,6(1,35-1)+146335 (-13,351257) - 1,35-1 (1-1) = 1,26Ma -(1-13,351,25-1)-1,35-1 181,35-1 Indikator diagrammasining to'liqlik koeffisiyentini v = 0,93 deb qabul qilamiz. Indikator diagrammasidagi siklning o'rtacha indikator bosimi: P₁ = P₁ · v = 1,06 · 0,93 = 0,985МПа
  • Indikator FIK:: Indikator FIK: n₁ = (P·a·l｡)/(Q₁·P·n₄) = 0,985·0,96·14957/(43,93·1,189·0,75)=0,375
  • Indikator solishtirma yonilg'i sarfi:: Indikator solishtirma yonilg'i sarfi: q₁ =3,6·10³ /(Q·η₁) = 3,6·10³ /(43,93 · 0,375) = 220r/ (kVt*soat)
  • Dvigatelning samarali ko'rsatkichlari. Porshenning o'rtacha tezligini taxminan W = 10 m/s deb qabul qilamiz.: Dvigatelning samarali ko'rsatkichlari. Porshenning o'rtacha tezligini taxminan W = 10 m/s deb qabul qilamiz. пер пс Mexanik yo'qolishining o'rtacha bosimi: P=a+bW =0,04+0,0135·10=0,175 MPa M пер O'rtacha samarali bosim: P = P₁ - PM = 0,985–0,175=0,810 MPa Mexanik FIK: e Effektiv FIK: Samarali solishtirma yonilg'i sarfi: η₁ = P / P₁ = 0,81/0,985=0,82 M ne = n·n = 0,375-0,82=0,308 M qe =3,6·10³ /(Q₁·η) = 3,6·10³ /(43,93·0,308)=267r/ (kVt. soat) H
  • Silindrning asosiy o'lchamlari va dvigatelning solishtirma parametrlari. Dvigatel litraji:: Silindrning asosiy o'lchamlari va dvigatelning solishtirma parametrlari. Dvigatel litraji: V₁ = (30г дв·N)/(P·n)=30·4·110/(0,81-3200) = 5,1л Silindrning ishchi hajmi: V₁ =V₁/i=5,1/8=0,64л p=s/D=0,95 deb prototip asosida qabul qilamiz. U holda silindrning diametri va porshen yo'li: = 95мм; D=100 4.V=100 4,.0,04 3,14-0,95 S=D.p=95.0,95 = 90 мм Porshen yuzasining maydoni: F₁ = D² / 4 =3,14.952 /4=7080мм² = 70,8см² Porshenning o'rtacha tezligi: Vncp =S·n/3·104 =90·3200/3·104 =9,6м/с Wn.cp ning qabul qilingan va haqiqiysi orasidagi farq: Δ=100(10-9,6)/10=4% Dvigatelning samarali burovchi momenti:
Kalit so'zlar:TraktorAvtomobilDvigatelIssiqlik hisobiDinamik hisobKrivoship-shatun mexanizmiIndikator diagrammasiSiqishYonishKengayishMexanik FIKSamarali FIK