Қорақалпоғистон гилмояли минераллари ва сода саноати чиқиндиси асосида кўп функционал бурғилаш эритмаларини ишлаб чиқиш
Ushbu dissertatsiya O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Oliy attestatsiya komissiyasi tomonidan ro'yxatga olingan. Tadqiqot O'zbekiston Respublikasida neft va gaz qazib olish sanoatini rivojlantirish maqsadida Qoraqalpog'iston hududidagi mahalliy gil minerallari va soda sanoati chiqindilaridan foydalangan holda ko'p funksiyali burg'ilash eritmalari ishlab chiqishga bag'ishlangan. Tadqiqotda xorijiy va mahalliy ilmiy-texnik adabiyotlar tahlil qilingan, Qoraqalpog'istonning turli konlaridan olingan bentonit gillarining kimyoviy-mineralogik va granulyometrik tarkibi, fizik-kimyoviy xossalari o'rganilgan. Soda sanoati chiqindisining kimyoviy tarkibi va xossalari aniqlanib, uni burg'ilash eritmalari uchun qo'shimcha sifatida qo'llash imkoniyatlari ko'rsatilgan. Shuningdek, Qoraqalpog'istonning dolomit va kalsit rudalaridan foydalangan holda og'irlashtiruvchi vositalar ishlab chiqish texnologiyasi tavsiya etilgan. Tadqiqot natijasida tayyorlangan yangi turdagi burg'ilash eritmalari sanoatda sinovdan o'tkazilgan va ularning iqtisodiy samaradorligi isbotlangan.
Asosiy mavzular
- Qoraqalpog'iston gil minerallari va soda sanoati chiqindisi asosida ko'p funksiyali burg'ilash eritmalari ishlab chiqish: Tadqiqotning asosiy maqsadi Qoraqalpog'istonning mahalliy gil minerallari (bentonitlar) va soda sanoati chiqindilarini qayta ishlab, ulardan yuqori samarali va ko'p funksiyali burg'ilash eritmalari ishlab chiqish uslublarini ishlab chiqishdan iborat. Bu esa neft va gaz qazib olish jarayonida samaradorlikni oshirishga va xarajatlarni kamaytirishga qaratilgan.
- Bentonit gillarining kimyoviy-mineralogik va fizik-kimyoviy xossalarini o'rganish: Qoraqalpog'iston hududidagi Krantau, Beshtjuben va Xojakul konlaridan olingan bentonit gillarining kimyoviy tarkibi, mineralogik tuzilishi, granulyometrik va fizik-kimyoviy xossalari batafsil o'rganilgan. Bu ma'lumotlar ulardan burg'ilash eritmalari uchun xomashyo sifatida foydalanish imkoniyatlarini baholashga yordam beradi.
- Soda sanoati chiqindisini qo'llash va uning ta'siri: Soda sanoati chiqindisining kimyoviy tarkibi va xossalari tahlil qilingan. Ushbu chiqindini burg'ilash eritmalari tarkibida ishlatiladigan ohakni o'rnini bosuvchi va ingibirllovchi qo'shimcha sifatida qo'llash imkoniyatlari o'rganilgan va ijobiy natijalarga erishilgan.
- Dolomit va kalsit rudalaridan foydalangan holda og'irlashtiruvchi vositalar ishlab chiqish: Qoraqalpog'iston hududida mavjud bo'lgan dolomit va kalsit rudalaridan burg'ilash eritmalari uchun og'irlashtiruvchi vositalar ishlab chiqish texnologiyasi ishlab chiqilgan. Bu esa import barit o'rnini bosishi mumkin bo'lgan mahalliy va iqtisodiy jihatdan samarali alternativ hisoblanadi.