Ҳозирги адабий жараён

Ushbu kitob Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va Oʻrta Maxsus Taʼlim Vazirligi hamda Fargʻona davlat universitetining Oʻzbek adabiyotshunosligi kafedrasi tomonidan tayyorlangan “Hozirgi adabiy jarayon” fanidan maʼruzalar matnini oʻz ichiga oladi. Kitobda hozirgi oʻzbek adabiyoti, xususan, sheʼriyat, proza va dramaturgiya janrlarining rivojlanishi, ularning oʻziga xos xususiyatlari, mavzulari, uslublari hamda zamonaviy oʻzbek adabiyotining jahon adabiyoti bilan aloqadorligi, mustaqillik davridagi oʻzgarishlar atroflicha tahlil qilingan. Shuningdek, kitobda turli adabiy oqimlar, metodlar va janrlar, xususan, modernizm, realizm, polifonik roman, kichik epik janrlar (pamflet, feleton, ocherk, novella, esse), qissa, roman va drama janrlarining rivojlanishi, ularning tarixiy taraqqiyoti va zamonaviy xususiyatlari haqida batafsil maʼlumotlar berilgan.

Asosiy mavzular

Hozirgi adabiy jarayon: Ushbu mavzu hozirgi oʻzbek adabiy jarayonining mohiyati, uning shakllanishi va rivojlanishi, asosiy tendensiyalari va xususiyatlari bilan tanishishga bagʻishlangan. Mustaqillik davri adabiyotining oʻziga xosliklari, XХ asrning soʻnggi oʻn yilligi va XХI asrning boshlaridagi adabiy jarayon, yangi yoʻnalishlar va uslublar, shuningdek, modernizm kabi adabiy oqimlar tahlil qilinadi.
Oʻzbek lirikasining taraqqiyot tamoyillari: Mavzu lirikaning mohiyati, uning asosiy xususiyatlari, oʻzbek lirikasining taraqqiyot yoʻli, lirik sheʼriyatda fikr, tuygʻu va ruhiyat, lirika qahramoni va obrazi kabi jihatlarni oʻrganadi. Mustaqillik davri sheʼriyatining xususiyatlari, yaʼni “koʻngil sheʼriyati” va uning oʻrni, shuningdek, sovet davri sheʼriyatidan farqlari atroflicha yoritiladi.
Oʻzbek sheʼriyatida mavzu va gʻoya birligi: Ushbu mavzu badiiy asarda mavzu va gʻoya muammosini, hozirgi oʻzbek sheʼriyatining mavzu doirasini, lirik qahramon, lirik obraz va gʻoya birligini tahlil qiladi. Mustaqillik davri sheʼriyatining bosh maqsadi – Vatanparvarlik va milliy gʻururni shakllantirish ekanligi taʼkidlanadi. Shuningdek, Oʻzbekistonning zamonaviy sheʼriyati janrlarining rivojlanishi va ularning shakl-shamoyili haqida maʼlumot beriladi.
Lirika sheʼrida shakl va mazmun birligi: Mavzu badiiy asarda shakl va mazmunning oʻzaro bogʻliqligi, ularning dialektik aloqadorligi, bir-birini taqazo etishi hamda bu birlikning buzilishi badiiy asarning yaxlitligiga putur yetkazishi haqida soʻz boradi. Shuningdek, turli janrlarning (pamflet, feleton, ocherk, novella, qissa, roman, drama) shakl va mazmun jihatdan rivojlanishi, ularning oʻziga xos xususiyatlari tahlil qilinadi.
Hozirgi oʻzbek adabiyotida kichik epik janrlar: Ushbu mavzu kichik epik janrlar (pamflet, feleton, ocherk, novella, esse)ning nazariy asoslari, ularning oʻziga xos xususiyatlari, taraqqiyoti va zamonaviy oʻzbek adabiyotidagi oʻrni haqida maʼlumot beradi. Har bir janrning rivojlanish bosqichlari, tarixiy namunalari va zamonaviy xususiyatlari, jumladan, ularning sintetik xususiyatlari ham tahlil qilinadi.
Hozirgi oʻzbek adabiyotida qissa janri: Mavzu qissa janrining nazariy jihatlari, uning oʻziga xos xususiyatlari, taraqqiyoti va zamonaviy oʻzbek adabiyotidagi oʻrni bilan tanishishga bagʻishlangan. Qissa va poema, qissa va roman oʻrtasidagi farqlar, shuningdek, qissa janrining tarixiy rivojlanishi va zamonaviy yoʻnalishlari atroflicha oʻrganiladi.
Hozirgi oʻzbek adabiyotida yirik epik janrlar: Ushbu mavzu yirik epik janrlar, xususan, roman va uning turlari (roman-trilogiya, roman-epopeya), shuningdek, oʻzbek romanlarining oʻziga xos tomonlari, zamonaviy mavzu va janrning rivojlanishi haqida maʼlumot beradi. Shuningdek, kitobda polifonik romanlar, modernizm va uning oʻziga xos jihatlari ham tahlil qilinadi.
Hozirgi oʻzbek dramaturgiyasi: Mavzu oʻzbek dramaturgiyasining rivojlanishi, uning tarixiy taraqqiyoti, asosiy janrlari (komediya, tragediya, tragikomiya) va ularning zamonaviy xususiyatlari bilan tanishishga qaratilgan. Mustaqillik davrida sahna asarlarining rivojlanishi, yangi yoʻnalishlar va mavzular, shuningdek, jahon dramaturgiyasi bilan aloqadorligi atroflicha oʻrganiladi.