Компьютерная лингвистика
Ushbu kitob kompyuter lingvistikasi asoslari, uning maqsadi, usullari va zamonaviy texnologiyalarini chuqur o'rganadi. Unda tabiiy tilni kompyuter yordamida qayta ishlash, axborotni izlash, ma'lumotlar omborini yaratish, mashinada tarjima qilish kabi jihatlar batafsil yoritilgan. Shuningdek, ushbu sohada qo'llaniladigan turli xil modellar, formal tillar va sun'iy intellekt texnologiyalari ham tahlil qilingan. Kitobda kompyuter lingvistikasining nazariy va amaliy jihatlari, xususan, leksikografiya, lingvistik ma'lumotlar bazalarini yaratish, mashinada tarjima qilishning turli usullari va ularning qo'llanilishi, shuningdek, zamonaviy axborot qidiruv tizimlari va lingvistik didaktika masalalari ham yoritilgan. Kitobning asosiy maqsadi talabalarga kompyuter lingvistikasi sohasida nazariy bilim va amaliy ko'nikmalarni shakllantirishdan iborat.
Asosiy mavzular
- Kompyuter lingvistikasiga kirish: Kompyuter lingvistikasining mohiyati, maqsadlari, shakllanishi va rivojlanish bosqichlari. Lingvistikani avtomatlashtirish va kompyuterlashtirishning ahamiyati.
- Tabiiy tilni kompyuter yordamida qayta ishlash: Matnlarni avtomatik qayta ishlash, axborotni izlash tizimlari, tilni modellashtirish va tahlil qilish usullari. Kompyuter lingvistikasi va sun'iy intellektning o'zaro aloqasi.
- Formal tillar va modellashtirish: Formal tillar, BFG-notatsiyalari, sintaktik diagrammalar va ularning tilni tavsiflashdagi roli. Lingvistik modellar va ularning turlari.
- Mashinada tarjima qilish: Mashinada tarjimaning nazariyasi va amaliyoti, turli xil texnologiyalar (statistik, qoida asosidagi, misol asosidagi tarjimalar). Tarjima jarayonini avtomatlashtirish muammolari.
- Axborot qidiruv tizimlari: Axborot qidiruv tizimlarining ishlash prinsipi, lingvistikaning axborot qidiruvidagi roli, axborot qidiruv tillari. Qidiruv tizimlarining samaradorligini baholash mezonlari.
- Kompyuter leksikografiyasi: Elektron lug'atlarni yaratish va ularning turlari. Kompyuter leksikografiyasining an'anaviy leksikografiyadan farqi va zamonaviy yo'nalishlari.
- Lingvistik ma'lumotlar bazalari va tezauruslar: Ma'lumotlar bazalarini yaratish, saqlash va ulardan foydalanish. Tezauruslar va ularning qo'llanilish sohalari.
- Lingvistik didaktika va CALL: Til o'rgatishda kompyuter texnologiyalarining qo'llanilishi. CALL (Computer-Assisted Language Learning) va uning imkoniyatlari.