«Самарканд вилоятида ишлаб чиқарилаётган қурилиш материалларининг радиацион хавфсизлигини баҳолаш»

Ushbu dissertatsiya Samarqand viloyatida ishlab chiqarilayotgan qurilish materiallarining radiasion xavfsizligini baholashga bag'ishlangan bo'lib, unda tabiiy radioaktivlik, uning turlari, radioaktivlik qonunlari, radiasion fonning hosil bo'lishi va uni aniqlash usullari, jumladan, sutsilayatsion usul hamda «RADЭK» analitik kompleksidan foydalanish texnikasi atroflicha o'rganilgan. Tadqiqot davomida turli qurilish materiallari (qum, shag'al, g'isht) namunalarining radioaktivligini aniqlash, olingan natijalarni tahlil qilish va ularning xavfsizligini baholash bo'yicha tavsiyalar berilgan. Tadqiqot ishi natijasida qurilish materiallarining radiasion holati bo'yicha aniq ma'lumotlar berilgan va ularning asosiy qismi sanitar-epidemiologik talablarga javob berishi aniqlangan.

Asosiy mavzular

Kirish: Dissertatsiyaning dolzarbligi, maqsadi va vazifalari, obyekti va predmeti, ilmiy yangiligi, amaliy ahamiyati hamda tuzilishi bayon etilgan.
I-BOB. Asosiy nazariy tushunchalar: Radioaktivlik, uning turlari (tabiiy va sun'iy), radioaktiv parchalanish qonunlari, alpha, beta, gamma nurlanishlarning xossalari va o'zaro ta'siri, radiasion fon tushunchasi, uning tarkibiy qismlari hamda radiasion xavfsizlik masalalari o'rganilgan.
II BOB. Radiatsion fon tushunchasi va xossalari: Umumiy radiasion fon, uning tashqi va ichki manbalari, tabiiy radiasion fon hamda radiasion xavfsizlik choralarining ahamiyati tahlil qilingan. Qurilish materiallarining radioaktivligi masalasiga alohida to'xtalib o'tilgan.
III BOB. Tabiiy radionuklidlar aktivligini o'lchashning amaliy uslublari: Iontovchi nurlanishlarni aniqlash va o'lchash asbob-uskunalari (dozimetr, radiometr, spektrometr) haqida umumiy ma'lumot berilgan. Sutsilayatsion usul va uning qo'llanilishi, geyger-muller hisoblagichi, optik detektorlar va ularning ishlash prinsipi hamda sutsilayatorlarning turlari va xossalari atroflicha o'rganilgan.
IV BOB. Eksperimental qurilma va hisoblash uslubi: «RADЭK» analitik kompleksining o'ziga xos jihatlari, uning tarkibiy qismlari va ishlatiladigan asbob-uskunalari, jumladan, sutsilayatsion gamma-spektrometr-radiometr haqida ma'lumotlar berilgan. Qurilish materiallari namunalarini tayyorlash uslubi va gamma-spektrometrni ishga tayyorlash jarayoni hamda hisoblashlar uchun zarur bo'lgan ayrim formulalar keltirilgan.
V BOB. Tadqiqot natijalari: Qum, shag'al va keramik g'isht namunalaridan tayyorlangan namunalarning sutsilayatsion spektrometr yordamida aktivligi va samarali so'lim aktivligi o'lchanib, olingan natijalar jadval va grafiklar ko'rinishida keltirilgan. Olingan natijalar asosida namunalarning radiasion xavfsizligi baholangan.
Xulosalar: Dissertatsiyada o'rganilgan asosiy natijalar va ulardan kelib chiqqan xulosalar bayon etilgan. Tadqiqot natijalaridan kelib chiqqan holda, olingan ma'lumotlar asosida qurilish materiallaridan aholi turar joylari va ijtimoiy binolar qurilishida foydalanish mumkinligi haqida tavsiyalar berilgan.
Adabiyotlar: Tadqiqot davomida foydalanilgan ilmiy adabiyotlar va manbalar ro'yxati keltirilgan.