Xorazm viloyati sharoitida omad g’o’za navining biologiyasi va yetishtirish agratexnologiyasi
Ushbu dissertatsiya
Asosiy mavzular
- G'o'za navlarining o'sishi va rivojlanishiga suv berish tartibining ta'siri: Ushbu bobda har bir navning o'sish va rivojlanishi, jumladan, chigitning unib chiqishi va o'sib rivojlanishi murakkab jarayonlardan iboratligi, ularning modda almashinishi, oziqa moddalarining g'o'za tuplariga sig'imi va tarqalishini o'z ichiga olganligi ta'kidlangan. Suvning o'simlik hayotida ahamiyati va uning yetarli bo'lmasa yoki haddan tashqari ortib ketsa, o'simlik organizmidagi suvning singish jarayonlarining buzilishi, fotosintez, traspiratsiya, o'simlikning nafas olishiga, moddalar harakatiga va rivojlanishiga salbiy ta'sir ko'rsatishi haqida ilmiy tadqiqotlar asosida ma'lumot berilgan. Qishloq xo'jaligi zararkunandalari va kasalliklarga qarshi kurashda agrotexnologiyalarning muhim roli ham ko'rsatib o'tilgan.
- Paxta hosildorligi: Ushbu bobda g'o'zaning mevasi ko'sak sifatida rivojlanib, u yetilganda paxta bo'lib ochilishi, agrotexnologiyalar va o'z vaqtida bajarilgan ishlar natijasida hosilning maromiga yetishi haqida so'z boradi. Vaqtida sug'ormaslik, egat orasiga ishlov bermaslik, kasal va zararli xasharotlarga qarshi kurash olib bormaslik, o'g'itlarni o'z vaqtida bermaslik, azot, fosfor, kaliyning nisbatini buzish kabi omillarning g'o'za tugunchalari va ko'saklarning to'kilishiga olib kelishi mumkinligi ta'kidlangan. Nazariy hosilning amaliyotga to'g'ri kelmasligi ham mumkinligi qayd etilgan. "Omad" va "Sulton" g'o'za navlarining Xorazm-127 naviga solishtirilgan natijalari va ularning hosildorligi ko'rsatilgan.
- Chigitning vazni va moydorligi: Paxta xomashyosidan ajratib olingan chigitning moydorligi g'o'zaning naviga va qo'llanilgan agrotexnologiyaga bog'liq ekanligi haqida so'z boradi. Moy chigitda maxsus zahira bo'lib, chigitning toladan ajratib olingan davrida hayot faoliyatini saqlab, yerga qadalgandan keyin niholning unib chiqishini ta'minlaydi. Chigitning murtagi yog', oksil, karbonsuvlar, fosfat, fitin, aminokislota va boshqa elementlardan tashkil topganligi haqida ma'lumot berilgan. 1000 dona chigitdan moy chiqishi ularning yirikligiga bog'liq. Chigitda moy, oqsillar yig'ilishi urug'lanishidan 23-25 kun o'tgach boshlanib, to ko'sak to'la pishib yetilguncha davom etib, chigitning hajmi hamda og'irligi oshib boradi. Nazirov N.N. va Raxmanov R.R.larning izlanishlari bo'yicha ham ma'lumotlar keltirilgan.
- Iqtisodiy samaradorlik: Ushbu bobda har qanday ilmiy ishning yakuni uning iqtisodiy samaradorligini aniqlash bilan baholanishi kerakligi ta'kidlangan. Yangi va istiqbolli "Omad" g'o'za navini yuqorida ko'rsatilgan agrotexnologiya elementlarini qo'llagan holda, yetishtirilgan hosilning iqtisodiy samaradorligini hisoblab chiqqanlar. Buning uchun g'o'za parvarishida sarflangan hamma harajatlar va paxtadan tushgan daromad hisoblandi. "O'zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligining 2016 yil 5 sentyabrda (№70-03, 04-2016) tasdiqlangan "G'o'zalarning tipiga qarab paxta xom ashyosini baholangan xarid narxi" asos qilib olindi va bu narxlar asosida tahlillar olib borildi. Shuningdek, yangi, istiqbolli g'o'za navlarining uch yillik o'rtacha hosili va narxi haqida ma'lumotlar keltirilgan.