Қуруқ ва иссиқ иқлим шароитида тригонометрик нивелерлашни вертикал рефракция бурчаклари ва коэффициентларини ҳисобламасдан ҳисобга олишнинг янгича йўли
Ushbu maqolada quruq va issiq iqlim sharoitida trigonometrik nivelirlashda vertikal refraktsiya burchaklari va koeffitsiyentlarini hisoblamasdan hisobga olishning yangi usuli taklif etiladi. Geodeziya sohasida refraktsiyani hisobga olishning mavjud usullaridan biri bo'lgan trigonometrik nivelirlash aniqligini oshirish usullari tahlil qilinadi. Maqolada, shuningdek, ikki xil usul yordamida nisbiy balandliklarni aniqlashda qo'llaniladigan ishchi formulalar va ularning amaliy natijalari keltirilgan. Tadqiqot O'zbekistonning Samarqand viloyatida maxsus geodeziya poligonida 2015-yilda o'tkazilgan.
Asosiy mavzular
- Trigonometrik nivelirlashda refraktsiyani hisobga olishning usullari: Maqolada trigonometrik nivelirlash aniqligini oshirish uchun geodezik refraktometriyada qo'llaniladigan bir nechta usullar ko'rib chiqilgan. Xususan, vertikal refraktsiya koeffitsiyentini yoki burchagini hisoblamasdan nisbiy balandliklarni aniqlashda vertikal refraktsiyani oddiy va sodda usulda tuzatmalarni hisoblash mumkinligi ta'kidlangan.
- Vertikal refraktsiyani hisobga olish usullari: Maqolada vertikal refraktsiyani hisobga olishning ikki usuli ko'rsatilgan: 1. Geodezik o'lchash punktlarida vertikal gradientlarni hisoblash yo'li bilan vertikal refraktsiyani hisobga olish. 2. Chiziqning ekvivalent balandliklariga bog'liqligini nisbiy balandliklarni aniqlashda tuzatmalar kiritish yo'li bilan refraktsiyani hisobga olish.
- Usullarning amaliy natijalari va taqqoslashi: Maqolada keltirilgan usullarning amaliy natijalari jadval va grafiklar yordamida ko'rsatilgan. Tadqiqot O'zbekistonning Samarqand viloyatida o'tkazilib, olingan ma'lumotlar asosida nisbiy balandliklarni aniqlashdagi o'rtacha kvadratik xatolar hisoblangan va taqqoslangan.