Пути развития и модель архитектурного формирования централно-азиатских базаров
Ushbu kitob O'rta Osiyo mintaqasidagi bozorlarning arxitekturaviy rivojlanishi va shakllanishining evolyutsiyasini o'rganadi. Tadqiqotda ilk davrlardagi savdo joylaridan tortib to zamonaviy bozor majmualarigacha bo'lgan jarayonlar, ularning ijtimoiy-iqtisodiy va tabiiy-iqlim sharoitlariga moslashuvi, hamda turli davrlarda qurilgan inshootlar, jumladan, toqilar, timlar, chor sulusi va boshqalar batafsil tahlil qilingan. Kitobda ayniqsa, Samarqand va uning atrofidagi bozorlarning rivojlanish tarixi, ularning shaharsozlikdagi o'rni va ko'rinishlari ko'rsatib berilgan.
Asosiy mavzular
- O'rta Osiyo bozorlarining genezisi va shakllanishi: Qadimiy davrlarda "chafrusuq" deb atalgan, chorrahada joylashgan to'rt tomonlama bozorlarning paydo bo'lishi, arxeologik topilmalar asosida dastlabki islomgacha bo'lgan savdo-hunarmandchilik majmualari, keyinchalik esa IX asrdan boshlab shaharning ijtimoiy-iqtisodiy hayotidagi asosiy o'rinni egallashi haqida ma'lumot beradi.
- Bozorlarning arxitekturaviy turlari va rivojlanishi: Tim, chor-su, toqi kabi yopiq savdo inshootlarining paydo bo'lishi, ularning XIV-XV asrlarda Temur va temuriylar davrida keng tarqalishi, xususan, Samarqanddagi "Timi Kulohifurushon" va boshqa ko'plab yopiq savdo magistrallari qurilishi haqida so'z yuritiladi.
- Shaxriston va rabodda bozorlarning joylashuvi: Shaxriston ichidagi magistral ko'chalarda savdo nuqtalarining paydo bo'lishi, keyinchalik esa hunarmandchilik va savdoning shaxriston tashqarisidagi rabodga ko'chishi, bu yerda yangi bozorlar tarmog'ining shakllanishi va ularning umumiy shaharning savdo arteriyasiga aylanishi tahlil qilinadi.
- Savdo maydonlarining evolyutsiyasi: Ilk davrlardagi oddiy savdo nuqtasi (dukan)dan boshlab, ko'cha-ko'y va chorrahada joylashgan bozorlarning rivojlanishi, ularning to'rt savdo ko'chasini hosil qilib, chor-su atrofida birlashuvi hamda savdo ko'chalari va chor-sularda yopiq inshootlarning (novda, gumbaz) paydo bo'lishi jarayoni bosqichma-bosqich ko'rsatib berilgan.